Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1928, Blaðsíða 60
54
Samúð, vanúð, andúð.
IÐUNN
— frá einfaldasta starfsviði upp í hið fjölþætta líffæri,
sem eyra hinna þroskamestu hryggdýra er. — Eyrað er,
eins og allir vita, aðeins hrifnæmt á tóna, og ætla nú
fjölmargir raunspekingar að sérhver tónn eigi sitt tæki,
er nemur hann — og enga aðra tóna. Er það auðsætt
hér, hve áreynslan er starffærinu nauðsynleg til þroska,
því síðan maðurinn fór að geta lifað tiltölulega óhultur,
og þurfti eigi lengur að hlusta og hlera eftir hverjum
minsta óm, til þess að vera var um sig, ef óvinir —
fjandmenn eða villidýr — væru í aðsigi, þá hefir eyra
hans úrholdgast — og það svo, að hundseyrað nemur
nú langtum fleiri tóna en mannseyrað. Mannseyrað
nemur eigi hærri tóna en sem svarar til 40,000 sveifl-
um á sekúndu — en hundseyrað nemur tóna, er svara
til 70,000 og jafnvel 80,000 sveiflum á sekúndu.
Þá vita og allir, að svo fullkomin er sérgreiningin
milli þessara tveggja starfskerfa — skynkerfa — augans
og eyrans, að augað getur með engu móti skynjað tóna
— og eyrað getur með alls engu móti sagt oss neitt
um liti né ljós.
Það liggur nú í augum uppi, að á þessum tveim skyn-
sviðum er það hið frumstæða skapanmegin — hin frum-
stæða samúð — sem með aðstoð hinna viðeigandi ytri
áhrifa og fyrir æ vaxandi sjálfráða eða ósjálfráða áreyns/u
sjáifrar lífverunnar í þá áttina að sjá og að heyra, hefir
smámsaman sérgreint og myndað starfstæki þau, er nú
þegar eru fullmynduð í auga og eyra. Og á sama hátt
má segja, að hinir fjölmörgu starfsþættir innan vébanda
allra líkamskerfa lífveranna hafi þróast. —
En hvernig fer þá um hina frumstæðu samúð — um
hið frumstæða skapanmegin? Þrýtur það með öllu, eða
heldur það áfram að þróast og starfa í nýjum myndum?
Það yrði of langt mál að svara þessum atriðum í