Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1928, Blaðsíða 67
IÐUNN
Samúð, vanúð, andúð.
61
heilaþroskun hefir eigi aðeins verið vitþroski heldur og
samúðarþroski. — Vitið hefir náð tökum á fjölda fyrir-
brigða, er hinn frumstæði maður áleit óskiljanleg og
yfirnáttúrleg, en um leið hefir hið frumstæða, eðlisháða
skapanmegin sjálfs vitheilans og eflst og þróast, og fyrir
samúðarskynjan þá, er af því hlýtur að leiða, höfum vér
nú öðlast óljósa vitund, innsæis-hugmynd, um ýms fyrir-
brigði, ýmsa möguleika til raunveru, sem hinum frum-
stæðu mönnum voru með öllu dulin. Vér höfum því fulla
ástæðu til þess að ætla, að heilaþróun vor manna verði
í raun og sannleika á tvennan hátt í senn. Væri þá
þróun þessi á þann hátt, þá er um uitheilarm er að ræða,
að hið frumstæða skapanmegin, hin eðlisbundna samúð,
aukist og eflist að sama skapi og sjálfum hinum sér-
greindu starfsþáttum vitheilans fjölgar og vex fiskur um
hrygg. —
Eitthvað í þessa áttina hefir eflaust vakað fyrir Her-
bert Spencer, er hann lét svo um mælt, að hversu
þroskaður sem maðurinn yrði, mundi anda hans ávalt
verða ásköpuð þörf og þrá til trúar, þörf og þrá til þess
að skapa sér einhverjar hugmyndir um þau svið, er
liggja fyrir utan landamörk sjálfs hins rökrétta og rök-
háða mannvits. Og er ekki sennilegt að rétt sé að
álykta, að samúðarskynjanir vitheila vors hljóti að fær-
ast yfir á æ djúpúðgari svið, hljóti að nema æ nýrri og
sálrænni lönd, eftir því sem sjálft vitið nær þeim vax-
andi þroska, að það geti liðað sundur og rökgreint æ
fleiri af hinum frumstæðustu samúðarskynjunum vorum,
.þær, er næst liggja skynsviðum vorum, næst liggja
efnisheimi?
Björg C. Þorlákson.