Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1928, Blaðsíða 56

50
SamúÖ, vanúð, andúÖ.
IÐUNN'
meðlíðan, það, að komast við af líðan annara manna,
þannig, að hún svo að segja endurómi, endurlifist í
sjálfum oss, sé merki hreinnar samúðar. Og víst er um
það, að vér þekkjum þess fjölmörg dæmi úr daglegu
lífi voru, að slík samlíðan, hvort heldur um sorg eða
gleði er að ræða, verður þeim mun innilegri, þeim mun
altækari, sem menn eru hvor öðrum nákomnari og
nánari einmitt fyrir þeirra eiginleika sakir, er mest laða
menn hvern að öðrum — og þarf enginn ættarskyldleiki
að eiga hlut að máli. Varða hér andrænar eigindir mestu
um, og eru þær æ og ætíð tryggasti grundvöllur allrar
samúðar manna á milli. En það gefur og að skilja, að
séu slík andræn samúðarskilyrði fyrir hendi, og ef svo>
þar á ofan bætist ást eða foreldraást, eða aðrar sterkar
tilfinningar, þá hlýtur meðlíðanin, eða réttara sagt sam-
líðanin, samkendin, milli þeirra, er hlut eiga að máli,
að verða svo róttæk og svo víðtæk, sem unt er. Og
eigi spillir það né rýrir gildi slíkrar samúðar, þó takast
mætti að gera grein fyrir því, að hún væri ekki alsálræn,
en ætti sér líkamlegan grundvöll.
Þegar til þess kemur að skilgreina samúðina og skipa
henni réttan sess meðal hinna sálrænu eiginda, bólar
og enn á ósamþykki meðal sálarfræðinganna. Sumir
þeirra telja samúðina eðlishvöt — þar á meðal hinn
frægi franski sálarfræðingur Henry Bergson. Aðrir neita
þessu, þar á meðal hinn frægi franski læknir og sálar-
fræðingur George Dumas, og telja samúð eina hinna
mörgu sálrænu eiginda mannsins. Hygg eg og engum
vafa undirorpið að hinir síðarnefndu hafi á réttu máli að
standa, að því leyti, að samúð geti alls eigi talist til
þeirra andrænu eiginda, er vér höfum tamið oss að
nefna eðlishvatir (Instincts á útlendu máli). En þetta er
þó eigi hið sama og að halda því fram, að þessi eigin-