Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1928, Blaðsíða 55

IÐUNN
Samúö, vanúð, andúð.
49
eina tegund samúðar, og sumpart af því, að þeir hafa
alls ekki reynt að gera sér neina grein fyrir því, hvort
vér ættum nokkurn ákveðinn líkamsgrundvöll, er sam-
úðin væri tengd eða eigi. — Samúðin hefir verið í
þeirra eigin augum algerlega sálræn eigind, og því háð
sálinni en eigi líkamanum — og þar af leiðandi líka
ein og óskift. En þessar forsendur hljóta að leiða til
rangra ályktana, eins og síðar mun sýnt verða. —
Sálarfræðingar hafa orðið á það sáttir, að allar list-
tegundir væru þess eðlis, að listamaðurinn yrði að
skynja og skilja fyrirmynd sína fyrir samúð, en ekki
með viti sínu eða dómgreind einni saman. Hann verði
að lifa sjg inn í fyrirmyndina, endurskapa hana í eigin
hy29ÍUi fyrir innsæi og samúð, áður hann megni að
skapa listaverk sitt í mvnd og líkingu fyrirmyndarinnar.
Sömuleiðis ber öllum sálarfræðingum saman um það,
að áhorfandinn eða áheyrandinn geti þá að eins skilið
listaverkið, ef hann beinir allri samúð sinni, allri sam-
úðarskynjan sinni, að því, með öðrum orðum, ef hann
leitast við að skynja það og skilja í heild og samhengi
fyrir innsæisgáfu, að láta það svo að segja endurómast
í sjálfum sér, án þess að reyna til þess að liða það
sundur og gera sér grein fyrir hverjum einstökum þætti þess.
Þetta var nú samúðarviðhorfið viðvíkjandi listinni. —
En hvernig álíta sálarfræðingarnir þá að samúðarvið-
horfið sé gagnvart mannlífinu?
Þar skiftast skoðanirnar. Sumir telja bæði meðaumkun
og meðlíðan til samúðar. Aðrir mótmæla þessu, og bera
það meðal annars fram, sínu máli til stuðnings, að með-
aumkun með öðrum sé jafnan meir eða minna blandin
lítilsvirðingu, ef ekki íyrirlitning eða óbeit, svo að eigi
geti verið þar um neina verulega samúð að ræða. —
Þar á móti halda flestallir sálarfræðingar því fram, að
Iðunn XII. 4