Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1928, Side 65

IÐUNN
SamúÖ, vanúð, andúð.
59
vart öðrum námsgreinum eða öðrum störfum. Og helzt
þá sama viðhorfið venjulegast til æfiloka.
En það leiðir af sjálfu sér, að jafnvel þá, er um al-
ment viðhorf gagnvart mönnum og málefnum er að
ræða, þá er samúðin ein skapanmegini gædd. — Vanúð
og andúð loka augum manna fyrir réttum skilningi á
mönnum og málefnum, útiloka raunverulega þekkingu —
og hamla því, að mönnum veitist magn og megin til
þess að snúa hinu illa til hins góða.
Fljótt á að líta kann nú ýmsum að virðast lítt skilj-
anlegt, að það sem vekur oss andúð, og það ef til vill
með réttu, geti, fyrir fullan skilning, snúist í eitthvað
annað — og einmitt eitthvað það, er veki oss sam-
úð. Enda er þetta og vissulega eigi ávalt á voru valdi.
Til eru þau illmenni, og þau illverk, er enga sam-
úð geta vakið, ekkert göfugra en meðaumkvun, blandna
óbeit eða fyrirlitning. En við eigum gamalt spakmæli er
hljóðar svo: »Fátt er svo ilt at einugi dugi« og enn
annað, er segir oss, að »Fátt er svo með öllu ilt, að
ekki boði nokkuð gott«. Og hvorttveggja er sannara en
flesta varir. Mun það oftast reynast svo um fjölda at-
vika og verknaða í mannslífinu, að ilt eða gott getur af
þeim leitt, eftir því, hvernig hvorttveggja er tekið, af
þeim, sem að var beint. Þetta er löngu viðurkent, og
eigum vér enn eitt spakmæli, sem sýnir slíkt, enda þótt
eigi sé það norrænt að uppruna: »Alt verður þeim til
góðs, sem guð elskar«. — Þó er nú þetta eigi einhlítt
á alla ,bóga. Því víst er um það, að sá sem vitandi vits
vinnur þau verk, er til ills eru ætluð, en fyrir mannvit
og mannúð verða þeim til góðs eins, er þeim var að
stefnt, hann verður því miður sjaldan at betri maður. —
En eigi veldur sá, er vit og samúð átti, og sneri illu
fil góðs.