Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1928, Page 62

56
Samúð, vanúð, andúð.
IÐUNN
það getur lifað í eigin barnshug sínum fyrir samúðar-
skynjan. Og engum getur dulist það, að í skýrum börn-
um býr ómótstæðileg þrá til þess að skynja og skilja
lífið umhverfis sig einmitt fyrir samúð, fyrir lifandi sjálfs-
reynd, fyrir endurvarpan hlutanna í eigin hug.
Eftir því sem árin færast yfir, eykst bæði þekking og
dómgreind. Orsök og afleiðing skiljast æ betur. Hin
frumstæða samúðarskynjun verður að lúta í lægra haldi
fyrir raunveruleikanum. Vitinu vex fiskur um hrygg, og
unglingurinn lærir að velja og hafna. Samúð, vanúð og
andúð eru þó enn meir ráðandi í viðhorfi unglingsins
við lífinu í heild sinni heldur en rökrétt hugsun og
dómgreind.
A fullorðinsárunum má svo að orði kveða, að maður-
inn sé því auðugri að vitháðri samúð, og hún því fjöl-
þættari, því fjölskrúðugri sem hugur hans getur orðið
fyrir aukna þekking og fyrir þar af leiðandi aukinn
skilning á sem flestum svæðum, á sem flestum hliðum
lífsins. En því fáþættari sem mannsandinn er, því færri
þekkingarsviðum sem hann á ítök í, því snauðari, því
fáþættari verður og hin vitháða samúð hans, og því
magnminna verður hið andræna skapanmegin hans. Og
því fleiri verða þau lífsfyrirbrigðin, er vekja honum
vanúð — eða jafnvel andúð.
Og þá er loks viðhorf ellinnar. Við vitum að á elli-
árunum dofna og þorna hinir áhrifamestu magnkirtlar
líkamans. Dregur þá smámsaman dáð og þrótt úr starfs-
kerfum líkamans og jafnvel úr skynkerfunum. Vöðvarnir
linast, heyrnin sljófgast og sjónin daprast. Fer þá og
jafnaðarlegast svo, að hið andræna skapanmegin þverr,
og samúðin dofnar. Segjum vér þá, að sá, sem um er
að ræða, sé orðinn á eftir tímanum, er hann fyllist van-
úð eða jafnvel andúð gegn flestum breytingum og