Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1928, Blaðsíða 66

60
SamúÖ, vanúð, andúð.
IÐUNN
Ég nefndi það hér að framan, að vit og dómgreind
kæmi fullþroska manni í sfað samúðarskynjana og tákna-
heims barnsins. Þó þessu sé nú þann veg farið, þá eru
viti og dómgreind manna þröngar sko.rður settar. Vitið,
skynsemin, getur sem sé ekki með neinu móti frætt oss
um neitt annað en það, sem vér getum felt í skorður
rökréttra orsaka og afleiðinga. Getur því engum bland-
ast hugur um það, að vitsvið mannsins er takmarkað.
Og þarf eigi stórkostlegt hugmyndaflug til þess að gera
sér grein fyrir því, að eigi muni þau fyrirbrigði allfá í
alheiminum, sem viti voru sé ofurefli að ná tökum á.
A hinn bóginn virðist það Iitlum eða alls engum vafa
bundið, að vit vort er enn að þroskast, og á slíkt bæði
við um einstaklinga og heilar þjóðir — og er engum
gefið að vita, hve langt muni auðið að halda áfram á
þeirri þroskabraut í þeirri mynd, sem þroskamesta líf-
vera jarðar, maðurinn, nú þegar hefir náð. — En víst
gefur það von, ef eigi vissu, um að all-Iöng þroskaleið
geti verið framundan, er vér athugum það, að heila-
þroski, heilamyndanir, taka þar við, er líkamsþroski, líkams-
myndanir, þverra. Vér vitum fyrir daglega reynslu, að það
sem viti ungiingsins er ofvaxið, verður honum auðvelt á
fulhrðinsárunum — ef hann vitandi vits starfrækir og
þróar heila sinn. — Og það, sem mönnum vorrar aldar
skilst að eins fyrir samúðarskynjun, sem meira eða
minna fjarlægar hugsjónir, það geta sennilega þeir menn,
sem lifa að hundrað árum liðnum eða síðar, vitað, fyrir
heilaþróun vitsviðanna, og rakið rök að til fullnustu.
En þá kemur og annað atriði til greina. Þegar vér
athugum hvílíkri þróun mannsheilinn — og þá einkum
þeir heilahlutar, sem ætlað er að séu vitheili mannsins,
hafa tekið frá frumstæðustu mönnum alt að þroskuð-
ustu nútíðarmönnum, þá sjáum vér, að samfara þessari