Eimreiðin - 01.07.1958, Síða 100

232
EIMREIÐIN
en þó hefur manneskjan frjálsræði til að kjósa sér þá stefnu,
sem hún vill. Hið mikla afrek skáldkonunnar felst í því,
hvernig hún gerir verkanir þessara máttarvalda sýnilegar i
lieimi vorum. Vissulega finnst í þessari skáldsögu aðalpersóna
og söguþráður, en á löngum köflum missir lesandinn gersam-
lega sjónar á hvoru tveggja. Markalína tíma og rtims er máð
út. Úr nútíð sögunnar er lesandinn allt í einu fluttur mörg
hundruð ár aftur í tímann, forsögulegar sagnir, sýnir og nu-
tímaveruleiki skiptast á í sífellu. Þannig líða frarn lijá les-
andanum, eins og á sýnitjaldi, atriðin á leiksviði veraldarinn-
ar, í marglitri fjölbreytni, en þó í ákveðnu ljósu samhengi-
Það er eins og manneskjan og hlutirnir séu skrumskældir og
dregnir upp fyrir okkur með afkáraskap, en þannig verða
einkenni þeirra og lagskipting sýnileg, — allt það, sem hið
venjulega auga getur ekki greint. Með furðulegri mál- og'
myndauðgi megnar skáldkonan að túlka það nálega ósegjan-
lega og láta okkur skynja hin ósýnilegu áhrif máttar-
valdanna í heiminum. Skáldsagan sem heild er stórkostlegt,
hræðilegt málverk af óförum okkar tíma. Hér er manneskjau
sett andspænis sjálfri sér, hún sér hina sönnu mynd af sér,
hvernig hún nakin og ofsótt og alein með sjálfri sér villist um
rústirnar. En að síðustu er hún þó rnóttækileg fyrir guðs náð,
sem dynur yfir hana að lokum, eins og reiðarþruma á dóms-
degi.
í skáldsögu Thomasar Mann er maður víðs fjarri slíkri
stórleysingu trúarinnar. Hann er spámaður hinna algeru enda-
loka okkar menningartímabils. í lífssögu tónskáldsins Adriau
Leverkuhns, nútíma Fausts, sem ekki lætur hræða sig frá að
gei'a samning við djöfulinn, afhjúpar hann hið örlögþrungna
í þýzku þjóðareðli, sem einnig býr innra með nútímamann-
inum yfirleitt. Hann sér það í viðleitninni til þess að brjot-
ast xit fyrir landamerkin, senx honum eru sett, hann
sér það í þeixri hneigð hans að framselja sig djöful"
eðli því, senx hann getur ekki nxeð skynsemi sinni ráðið Ú11
og lxröðum skrefum leiðir til þess, að hamx glatar því, seni
gei't hefur hann að nxanni. Skáldsagan er meistaraveik
frá listrænu sjónarmiði. Skáldið notar mismunandi frásagna' -
form og nær á þann hátt hinni nauðsynlegu afstöðu til við-