Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Síða 21

Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Síða 21
LOFTUR GUTTORMSSON skólamönnum og kennurum hafi fallið hún vel í geð, a.m.k. hvað efnisval snertir ([N.N.]1910:129-131). NIÐURLAG Með fögum um fræðslu barna 1907 voru fyrst lögð drög að „móðurmáli" sem skyldubundinni námsgrein í íslenskum barnaskólum og mælt fyrir um þekkingu á þjóðlegu sögu- og bókmenntaefni. Með útgáfu Lesbókar sem fylgdi í kjölfar lagasetn- ingarinnar var svo séð til þess að börn þjálfuðust í lestri með því að leggja stund á texta veraldlegs eðlis varðandi ýmsa þætti íslenskrar þjóðmenningar. A þennan hátt var móðurmálssviðið strax í upphafi tengt þjóðlegum bókmenntum; en eftir- tektarvert er að jafnframt þessu inniheldur það námsþátt sem nú er flokkaður með námsgreininni „saga". „Saga" var m.ö.o. ekki tilgreind í lögunum sem sjálfstæð námsgrein nema þar sem skyldufræðslan færi fram í föstum skólum (3. gr.); er þetta dæmi um að skyldubundin þekking barna var flokkuð á þessum tíma nokkuð á annan veg en nú tíðkast. Hvað lestrarfaginu sjálfu viðvíkur, var róttækasta breyt- ingin fólgin í því að það var alveg slitið úr sambandi við kristinfræði en aftur tengt þjóðlegum fræðum, bókmenntum og sögu. Meðan skyldubundin þekking barna einskorðaðist lögum samkvæmt við lestur og kristinfræði, voru lestrarbækur hvorki samdar né gefnar út til að fullnægja laga- ákvæðum heldur hugsaðar fyrir næsta óskilgreindan lesendahóp; þær skírskotuðu líka í reynd langt út fyrir hóp fermingarbarna. I efnisvali þessara bóka lýsir sér eigi að síður hvaða þekking var af menntafrömuðum talin eftirsóknarverðust á hverjum tíma. Kvöldvökur Hannesar Finnssonar marka hér upphafið, með sinni þungu áherslu á að lestrarefnið ætti að stuðla að því að innprenta lesendum, ungmennum og öðrum, kristilegt siðferði. í þessu samhengi er fróðlegt að bera saman Lestrarbók handa alpýðu (1874) og Lesbók handa börnum og unglingum (1907-1910). Hin fyrrnefnda er e.k. alfræði í stíl upplýsingaraldar, inngangur að helstu þekkingargreinum varðandi efnisheim, náttúru, landafræði, líkamsfræði og samfélag að viðbættum uppbyggilegum frá- sögnum og dæmisögum. Lestrarbók víkur þó frá upplýsingarfyrirmyndum að því leyti að íslenskum ættjarðarljóðum hefur verið skotið inn á tveimur stöðum, milli upptalningarkenndrar Islandslýsingar og atriða úr sögu þjóðarinnar; en ljóðin birt- ast hér nánast eins og aðskotahlutur sem hefur ekki náð að aðlagast umhverfinu. Lestrarbók handa alpýðu ber þannig merki þess að vera síðburður - að hafa þá fyrst litið dagsins ljós þegar hugmyndafræði upplýsingarinnar var óðum að hverfa í skuggann fyrir þjóðernisrómantík. Lesbók er aftur á móti dæmigerð móðurmálsbók í þjóðernislegum stíl. Hér sitja í fyrirrúmi bókmenntaafsprengi þjóðmenningarinnar í bland við nokkrar valdar frá- sagnir af náttúru, landafræði og sögu fósturjarðarinnar. Þótt efni af erlendum toga fái að fljóta með í nokkrum mæli, ræðst val og niðurröðun efnis greinilega af því hversu vel það þótti henta til að þroska með börnum þjóðlega sjálfsímynd. Sá hluti efnisins sem heyrir ekki til skáldskap hnígur líka eindregið að því að styrkja slíka 19
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164

x

Uppeldi og menntun

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.