Hugur - 01.01.1994, Page 76

Hugur - 01.01.1994, Page 76
74 Þorsteinn Gylfason HUGUR píanó: ekki er ég að æfa mig fyrir tónleika; ekki bætir að heilsuna eins og hitt að fá sér sérríglas fyrir matinn. Hvað er þetta, kynni nú einhver að segja: þú gerir það fyrir ánœgjuna, þú hefur gaman af því. Og það var einmitt þetta svar sem fullnægði þeim Bentham og Mill og þeim þótti það enn ein staðfesting markhyggju sinnar. En þarna sá Aristóteles miklu dýpra en þeir, og til marks um það er rökræða hans um eðli ánægjunnar í Vlldu og Xdu bók Siðfrœðinnar, einhver glæsilegasta heimspekilega rökræða sem ég þekki til. Eitt af mörgu sem Aristóteles gerir sér ljóst — það er raunar atriði sem Platóni sást yfir í Fílebosi, en sú samræða fjallar einmitt um ánægju — er að ánægja er til af tvennu gerólíku tæi: hún er til í germynd ekki síður en í þolmynd, ef svo má að orði komast. Og það er einkum germynd ánægjunnar sem hann síðan greinir af sinni vanalegu skarpskyggni. Ég hef sagt að við séum öll nytjastefnufólk í hversdaglegustu við- horfum okkar, að minnsta kosti að drjúgu leyti. Því fylgir auk annars að við höfum litla sem enga skipulega hugmynd um ánægju gerandans til aðgreiningar frá ánægju þolandans. Einn nánasti vinur minn skilur ekkert í því að ég skuli vera að glamra þetta á píanó, móður minni oftar en ekki til nokkurrar skapraunar: það er svo allt annað að hlusta á almennilegan píanóleik. Það hlýtur að vera það: hann er nánast að saka mig um einhvers konar hugsunarvillu. En hugsunarvillan er óvart hans — eins og Platóns í Fílebosi, Benthams og Mills: hann kann ekki skilin á germynd og þolmynd ánægjunnar. Hann virðist ekki vita að það getur verið gaman að vaska upp: ekki vegna tilhugsunarinnar um að verða búinn að því, eða um hvað hitt heimilisfólkið verði fegið, heldur vegna þess að það er gaman að djöflast í einhverju, einhverjum andskotanum. Nú er freistandi að tengja þessi hversdagslegu atriði úr hvers- dagslegri nytjastefnu — atriði um gangverkið í siðferðishugmyndum okkar sem Eyjólfur Kjalar myndi kalla — við miklu mikilfenglegri mál. Minnumst fyrst píanóleiks á heimilum sem plötuspilarinn hefur þaggað niður að mestu. Hugsum síðan til allrar samfélagsskipanar- innar í iðnríkjum nútfmans, þeirrar skipanar sem öll önnur rfki alll austur til Kína virðist dreyma um að taka upp. Sú hamingja eða velferð sem svonefnd velferðarríki bjóða þegnum sínum er velferð þolandans. Fólk vinnur langan dag: hina sönnu hamingju finnur það svo í skauti fjölskyldunnar fyrir framan sjónvarpið um kvöldið — því
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.