Hugur - 01.01.1994, Síða 77

HUGUR
Að gera eða að vera
75
í velferðarríki eiga allir að hafa efni á sjónvarpstæki — og kannski
svo í hjónarúminu um nóttina, því í velferðarríki eiga sem ilestir að
vera giftir. Eftir stranga vinnuviku fara menn kannski á fyllirí til að
drekka frá sér vitið og missa minnið. Verklýðsfélögin þeirra berjast
fyrir betri kjörum svo að sjónvarpið verði í litum og svartidauðinn að
líkjörum. En ekkert verklýðsfélag virðist taka mark á Halldóri
Laxness þegar hann segir: „Það væri ánægjulegt ef krafan um
mannsæmandi vandvirkni væri hjá öllum verkamönnum, svo og í
verkalýðsblöðum, samferða kröfunni um mannsæmandi kaup. Allir
verkamenn ættu að heimta að mega vinna verk sín af mannsæmandi
vandvirkni eða leggja niður vinnu ella. Það er ekki nema sjálfsagt að
heimta mannsæmandi kaup, en meðan enn er til verkamaður og
sjálfvirkar vélar ekki orðnar alráðar, þá er krafan um fullkomnun
verksins siðferðisgrundvöllur verkamannins; því hvar á hann annars
að finna fullkomnun í lífi sínu?“*^
Viðtekin skoðun er að vinna sé leiðinleg, enda er hún það flest í
iðnríkjum okkar daga. Eins er einhver nútímalegasta krafan í fræðslu-
málum krafan um námsleiðaval. Við hugsum að heita má aldrei um
hitt, fremur en verklýðsforingjarnir, að vinna eigi að vera skemmtileg:
Verst af öllu er að verða sjálfs sín gröf.
Vinnan er fyrst og síðast hermdargjöf,
nema sem hvíld á eftir iðjuleysi.
Að vísu veit Guttormur Guttormsson betur en hann veit, eins og
skáldum ber. Hann veit að vinnan getur verið hvíld. Og læt ég nú
útrætt um ánægjuna. Aðalatriðið er a mannlegar athafnir, eins og
vinna, geta sem bezt verið markmið í sjálfum sér í stað þess að vera
einber tæki til að ná einhverjum öðrum markmiðum. Þetta hnekkir
markhyggjunni.
V
Reglingi hnekkt
Um athafnasiðfræðina eða reglusiðfræðina eða reglinginn er það að
segja að siðfræðingar hafa lengi fundið til þess að frá sjónarhóli
hversdagslífsins — og siðferði er nú einu sinni afar hversdagslegt
18 Halldór Laxness, íslendíngaspjall (Reykjavfk, 1967), s. 128-29.