Hugur - 01.01.1994, Page 95

HUGUR
Meinbugur á rökleiðslu
93
langar mig að færa rök að því, í mjög stuttu máli, að fólk geti haldið
fast við það að sérhæfar forskriftir leiði ekki stranglega af alhæfum
forskriftum án þess að neita fjórum staðhæfingum sem allur þorri þess
virðist halda að séu ósamrýmanlegar kenningu Kelsens um ályktanir
um forskriftir. Þessar fjórar staðhæfingar eru: (1) að forskriftir séu
staðhæfingar, (2) að forskriftir hafi sannleiksgildi, (3) að til séu
staðreyndir sem bjóða og banna, og (4) að forskriftir séu viðfangsefni
rökfræðinnar. ^
Margir halda að nauðsynin á því að neita þessum fjórum stað-
hæfingum stafi af óbrdanlegri gjá milli staðreynda og verðmæta, á
milli sanninda og forskrifta. Eg mun ekki reyna að sýna fram á að
nokkur hinna fjögurra staðhæfinga (1) til (4) sé sönn. Það má vel vera
að sumar þeirra séu ósannar, og jafnvel allar. Eg hyggst sýna fram á
það eitt að það niegi halda fram kenningu Kclsens án þess að hafna
þeim fjórum.
n
Aður en lengra er haldið er vert að reyna að átta sig á kjarnanum í
hugmynd Kelsens. Hann virðist vera á þessa leið. Segjum að við
höfunt gilda* * * 4 5 alhæl'a forskrift — það skiptir engu hvort hún er lagaleg
eða siðferðileg — sem bannar ákveðið athæfi og gerir það jafnvel
refsivert, til dæntis manndráp. Lítum nú á tiltekið manndráp. Það þarf
ekki að vera óleyfilegt né refsivert. Kannski er það framið í sjálfsvörn.
Kannski er það lögleg aftaka til að fullnægja dauðadómi. Kannski er
Verlag, 1993), s. 77-82 og einnig í grein eftir Hartney, „Introduction: The Final
Form of the Pure Theory of Law“, í Hans Kelsen, General Theory of Norms
(Oxford: Clarendon Press, 1991), s. ix-liii.
4 Michael Hartney segir: „Réttarheimspekingar sem þekkja vel til verka Hans Kelsen
vita að á síðasta áratug ævi sinnar sneri hann baki við þeirri hugmynd sem hann
hafði gengið út frá að væri sönn allan sinn feril, að forskriftir falli undir reglur
rökfræðinnar og að leiða megi eina forskrift af annarri. Þeir vita einnig að ástæðan
sem hann tilgreindi fyrir þessari viðhorfsbreytingu var sú staðreynd að forskriftir
hafa ekkert sanngildi á meðan rökfræði byggir á sanngildi." Hartney, „The Confus-
ion in Kelsen's Final Rejection of a Logic of Norms", s. 77. Mikilvægasta efnið
finnur maður í riti Kelsens Allgemeine Theorie der Normen, köflum 50, 57 og 58
(og því til stuðnings umfjöllun í köflum 51-56); greining Hartneys á þróuninni í
hugsun Kelsens (samanber þau atriði sem tilgreind eru í nmgr. 3) er tnjög gagnleg.
5 Þegar ég kalla forskriftina gilda á ég við að hún hafi viðeigandi mátt, til dæmis
þann að hún skuldbindi mann lagalega eða siðferðilega.