Uppeldi og menntun - 01.01.2007, Blaðsíða 11

11
einnig oft að vinnunni sjálfri (Einarsen, Hoel og Nielsen, e.d.). Þolendur eineltis á
vinnustöðum telja birtingarmyndir þess vera einkum fjórar: Félagsleg útilokun eða
einangrun, einstaklingi ýtt til hliðar eða litið fram hjá viðkomandi í vinnunni (n. org-
anisatorisk utstötelse), athugasemdir um vinnuna, t.d. að henni sé ekki nógu vel
sinnt eða lítið er gert úr viðkomandi starfsmanni, og beitt særandi stríðni og slúðri
(n. fleiping) eða grín gert að fólki (Einarsen o.fl., 1998). Athyglisvert er að líkamlegt
einelti er ekki nefnt. Þetta undirstrikar enn frekar að hjá fullorðnu fólki er einelti meira
af andlegu eða félagslegu tagi en líkamlegu. Félagsleg stjórnun (e. social manipul-
ation), árasargjarnar athugasemdir sem á yfirborðinu virðast skynsamlegar (t.d. með
því að starfsmanni eru sett ómöguleg markmið eða störf hans vanmetin) (e. rational
appearing aggression) og kynferðisleg áreitni hefur einnig verið nefnt sem dæmi um
eineltishegðun á vinnustöðum (sjá t.d. Björkquist, Österman og Lagerspetz, 1994b;
Einarsen, Hoel og Nielsen, e.d; Einarsen, 2005; Guðbjörg Linda Rafnsdóttir, Ása Guð-
björg Ásgeirsdóttir og Þóra Magnea Magnúsdóttir, 2004).
Með þróun í rafrænni samskiptatækni hefur komið fram ný tegund af einelti sem
kallað hefur verið tæknivætt einelti (e. cyberbullying eða online harassment) (Ybarra og
Mitchell, 2004). Möguleikar til að beita einelti með aðstoð tækninnar eru margvíslegir.
Má þar nefna ýmiss konar spjallþræði, tölvupóst og bloggsíður á Netinu (Anna Mar-
grét Sigurðardóttir, 2005; Ybarra og Mitchell, 2004) svo og samtöl með farsímum, SMS
textaskilaboðum og myndboðum (Roland og Auestad, 2005). Unglingar, sem flestir
eru vel tæknivæddir, geta orðið fyrir einelti á spjallrásum, með tölvupósti, ógnandi
textaskilaboðum og samtölum í farsímum (Finkelhor, Mitchell og Wolak, 2000; Roland,
2002; Smith, 2004). Einnig hafa nemendur verið myndaðir í búningsherbergjum og
myndir settar á Netið (Roland og Auestad, 2005). Öfugt við hið hefðbundna líkamlega
einelti eykst tæknivætt einelti með hækkandi aldri. Auk þess virðist það vera annar
hópur nemenda sem tekur þátt í slíku (Roland, 2002; Roland og Auestad, 2005; Ybarra
og Mitchell, 2004). Því má segja að notkun tækninnar við einelti sé hrein viðbót við
hitt. Þar sem framhaldsskólanemar eru af kynslóð sem lifir á upplýsingaöld er ekki að
undra að þeir noti tæknina sem farveg fyrir einelti.
Líta má á einelti sem hóphegðun, þar sem einstaklingur verður kerfisbundið fyrir
einelti frá fleiri en einum (Salmivalli, 2004). Mikilvægt er að hafa þetta í huga þegar
einelti er kannað hjá ungu fólki því þegar komið er á unglingsár verður félagahópurinn
stærri og mikilvægari fyrir nemendur (Flaatten og Sandsleth, 2005; Salmivalli, Lappla-
inen og Lagerspetz, 1998) og ríkjandi viðmið í hópnum stjórna hegðun einstaklinga
við eineltisaðstæður, sérstaklega meðal stúlkna (Salmivalli o.fl. 1998; Urberg, Degir-
mencioglu, Tolson og Halliday-Scher, 1995). Þetta virðist valda því að eldri nemendur
hafa til hneigingu til að hunsa einelti sem þeir verða vitni að. Yngri nem endur eru til-
búnari til að styðja við þolandann (Salmivalli og Voeten, 2004; Rigby og Johnson, e.d)
en það virðist verða mikilvægara fyrir þá eldri að tilheyra hópi og fylgja reglum hans.
Eins og fram hefur komið hafa fáar rannsóknir verið gerðar á einelti meðal fram-
haldsskólanema. Ein undantekning er rannsókn sem gerð var í níu framhaldsskólum
í Noregi (Sandsleth og Foldvik, 2000). Niðurstöður hennar sýna að einelti birtist á
annan hátt hjá eldri en yngri gerendum því algengasta formið á einelti meðal fram-
ARNHEIÐUR GÍGJA GUÐMUNDSDÓTTIR, SIF EINARSDÓTTIR OG VANDA SIGURGEIRSDÓTTIR