Uppeldi og menntun - 01.01.2007, Blaðsíða 54
54
1 Leiðbeinandi minn í Meistaraprófsrannsókninni var Guðrún Geirsdóttir.
að kenna þeim ákveðnar vinnuaðferðir og sérstakt tjáningarform (orðfæri og teikn-
ingar). Kennarinn kemur til móts við nemendur sem einstaklinga og vísar þeim á mis-
munandi leiðir í námi og hugsun. Eitt meginatriði í þjálfuninni í nýsköpunarkennslu
er svokölluð þarfaleit en þá eiga nemendur að finna þarfir (vandamál) í umhverfi
sínu og leita lausna á þeim. Við þetta verður til verðmæt þekking, bæði um leitina
sjálfa og það sem út úr henni kemur (Svanborg R. Jónsdóttir, 2004). Áhersla er lögð
á vinnuferli, hugsunarhátt og að hagnýta margs konar þekkingu. Þar sem mér virtist
nýsköpunarmennt eiga erfitt uppdráttar sem námsgrein fannst mér forvitnilegt að
kanna hvort það væri rétt og hvaða þættir hefðu áhrif á útbreiðslu námsgreinarinnar.
Eina rannsóknin sem hafði verið gerð á nýsköpunarmennt í grunnskóla á Íslandi var
doktorsrannsókn Rósu Gunnarsdóttur (2001) og er þessi rannsókn því viðbót við þá
þekkingu sem þar kom fram.
Í þessari grein verður fjallað um nýsköpunarmennt í íslenskum grunnskólum, út-
breiðslu hennar á Íslandi og þá þætti sem hafa áhrif á framgang hennar. Hugtök úr
námskrárfræði eru notuð til að greina og leggja mat á hvernig framgangurinn hefur
verið. Greinin er byggð á meistaraprófsrannsókn minni sem var hluti af námi í upp-
eldis- og menntunarfræðum við Félagsvísindadeild Háskóla Íslands og lauk 2005.1 Í
greininni er fjallað um námskrárfræði og mismunandi skilgreiningar á námskrám, en
hafa ber í huga að íslenska orðið námskrá gefur til kynna einhvers konar ritað plagg en
enska orðið „curriculum“ hefur ekki slíka skírskotun. Rétt er að undirstrika að nám-
skrá getur líka verið óskráð, hvers konar þættir eða öfl sem hafa áhrif á skólastarf.
HUGTÖK ÚR NÁMSKRÁRFRÆÐI
Menntamál eru flókið samspil margra áhrifaþátta sem þó eru oft aðgreinanlegir og
einn þáttur getur verkað á annan. Til þess að skoða þessa þætti í ákveðnu samhengi
er hér stuðst við námskrárfræði, en hún lýsir og skýrir hvað það er sem virðist skipta
máli þegar námsgrein verður til, hvað þarf til að festa hana í sessi og hvaða vinnu-
bragða hún krefst. Greint verður frá skrifum fræðimanna sem fjalla um skólastarf og
breytingar á skólastarfi og ýmsa þætti sem hafa áhrif á það hvernig námskráin birtist
í skólastarfinu.
Námskrá – formleg námskrá
Námskrá er hugtak sem hefur ekki eina skýrt afmarkaða skilgreiningu heldur
getur haft mismunandi þýðingu eftir samhenginu. Margir skilja hugtakið námskrá sem
hina formlegu rituðu námskrá en um hana á skilgreining Andra Ísakssonar vel við:
„[námskrá er] áætlun eða leiðarvísir um hvað skuli gert (lært, kennt) í skólum“ (Andri
Ísaksson, 1983). Ein víðasta túlkun hugtaksins námskrá er að hún sé menningarlegt
tæki sem notað er til að velja það úr menningararfinum sem álitið er þess virði að
miðla því með formlegum hætti til næstu kynslóðar (Hamilton, 1993). Það er einkenn-
NÝSKÖPUNARMENNT Í ÍSLENSKUM GRUNNSKÓLUM