Uppeldi og menntun - 01.01.2007, Síða 56

56
Samt virðist þörfin fyrir aðrar áherslur vera rík því að hvað eftir annað hefur verið
reynt að breyta í átt að framsæknu skólastarfi. Slíkar tilraunir hafa verið gagnrýndar
fyrir að vera „tjasl“ (e. tinkering) á menntakerfinu (Tyack og Cuban, 2001). Einnig
hefur verið rætt um hvort slíkar breytingar séu yfirleitt mögulegar þar sem sagan
sýni ítrekað tilhneigingu til hefðbundinna kennsluhátta og námsmats (Goodlad, 1984;
Ingvar Sigurgeirsson, 1992; Jón Torfi Jónasson, 2003–2004; Kristín Jónsdóttir, 2003).
Námskráin í framkvæmd
Margir þættir hafa áhrif á það hvernig kennarar framkvæma hina formlegu nám-
skrá. Goodlad o.fl. (1979) bentu á að munur er á því sem hin formlega námskrá segir,
því sem kennarar telja sig gera og svo aftur því sem þeir gera í raun. Þau segja enn
fremur að skynjaða námskráin (e. perceived curricula), það hvernig kennarar skynji
og túlki hina formlegu námskrá, hafi áhrif á það hvernig þeir starfa í skólastofunni
(e. oprerational curricula). Rannsóknir á kennsluaðferðum og því hlutverki sem kenn-
arar taka sér sýna að þeir hallast að hefðbundnum kennsluaðferðum, jafnvel þegar
sú formlega námskrá sem er í gildi boðar fjölbreytni, sveigjanleika og samþættingu
(Goodlad, 1975). Þannig geta hugsjónir og nýjungar náð alla leið inn í formlega nám-
skrá en skila sér samt ekki í starfið í skólastofunni. Sterkir þættir eru til staðar sem ráða
því að kennsluaðferðir haldast óbreyttar þó að samfélögin og menntaþarfirnar breyt-
ist. Tyack og Cuban (2001) benda á að algengustu mistök þeirra sem reyna að umbylta
menntun eða breyta verulega séu þau að gera ekki ráð fyrir stofnanatregðu skólans.
Menntaumbætur eru fjölþætt og flókið ferli og því nauðsynlegt að hugsað sé um fleiri
en einn þátt í einu (Fullan, 1982, 2001a, 2001b; Hargreaves, Earl, Moore og Manning,
2001; Hargreaves og Hopkins, 1991; Rúnar Sigþórsson, 1999). Stofnanatregða, bók-
námstilhneiging, gæði nýjunga, aðgangur að upplýsingum, ytri stuðningur, stofnana-
menning, mikilvægi skólastjórnenda og lykilhlutverk kennarans og kennsluaðferða
eru nokkrir helstu áhrifaþættirnir sem fræðimenn hafa bent á að geti ýmist hindrað
eða hvatt til að breytingar eigi sér stað í menntakerfum.
Skólamenning er þáttur sem getur stutt við eða staðið á móti nýjum vinnubrögðum
í skólastarfi. Menning í stofnun mótast af þeim skráðu og óskráðu reglum sem fólk
þar hefur í heiðri og birtist í þeim vinnuanda eða andrúmslofti sem ríkir í skólanum
(Jón Baldvin Hannesson, 1995). Ef nýjar hugmyndir eru ekki markvisst tengdar menn-
ingu viðkomandi stofnunar myndast gjá í stofnanamenningunni og viðkomandi hug-
myndir ná ekki fótfestu (Sarason, 1971). Að breyta menningu skóla er flókið, tímafrekt
og seinlegt ferli og til þess þarf vilja á öllum stigum skólastarfsins, allir þurfa að vera
virkir, stjórnendur, kennarar og nemendur (Börkur Hansen, 2003).
Íslenskar og erlendar rannsóknir sýna að nýjungar í skólastarfi eru líklegri til að
ganga vel ef þær hafa stuðning skólastjórnenda (Fullan, 1982, 2001b; Sigurlín Svein-
bjarnardóttir, 2004). Hlutverk skólastjórnandans getur verið annars vegar að meta
gildi og gæði nýjunga til að ákveða hvort þær eigi rétt á sér og hins vegar að tryggja
stöðugleika, sem er nauðsynlegur að vissu marki (Sergiovanni, 1995). Skilaboð
í námskrám eru stundum misvísandi eða óljós, sérstaklega hvað varðar framkvæmd-
ina (Fullan, 2001b; Hargreaves o.fl., 2001). Kennarar þurfa stundum hjálp við að skilja
NÝSKÖPUNARMENNT Í ÍSLENSKUM GRUNNSKÓLUM