Uppeldi og menntun - 01.01.2007, Síða 27

27
hafa þeir sjálfir nokkuð skýrar hugmyndir um hvernig koma megi í veg fyrir einelti
og taka á slíkum málum. Þeim fannst aðalatriðið að opna umræðu um að einelti ætti sér
stað í framhaldsskólanum, þeir töldu þögnina vera sinn versta óvin. Það kom einnig
nokkuð skýrt fram í umræðu nemendafélagsins að þau gerðu sér grein fyrir því að
áreitni ýmiss konar væri stunduð í skólanum en það virtist vanta herslumuninn á að
þau áttuðu sig á því hvaða afleiðingar það gæti haft fyrir þolendur. Þau úrræði sem
þolendurnir nefndu eru í anda þess sem fræðimenn hafa lagt til (sjá t.d. Marta Kristín
Sigmarsdóttir, 2002; O´Moore, 2005; Rigby, 2002b) og munum við fjalla stuttlega um
þau hér.
Í umræðu um úrræði gegn einelti hefur verið lögð áhersla á að gerendum sé ekki
refsað heldur reynt að nota lausnamiðaða leið til að vinna með málin, þar sem nem-
endur ræða með kennara hvernig megi bæta stöðu einstaklings sem hefur orðið fyrir
einelti. Þessi aðferð hefur verið kölluð án ásakana (e. no blame) og er byggð á þeirri
hugmynd að einelti fari oft fram í hópum og þess vegna geti viðhorfsbreyting og
þrýstingur félaga orðið til þess að hafa áhrif á gerendur og fengið þá til að hætta að
leggja viðkomandi í einelti (Rigby, 2002a,c). Svipuð aðferð, með líkum áherslum, hefur
verið kölluð ,,sameiginleg umhyggja“ og miðar að því að leita úrlausna á eineltisað-
stæðum og koma á samskiptareglum sem hjálpi nemendum að lifa í sátt og samlyndi
innan sama skóla (Sharp og Smith, 1994/2000). Telja má að aðferðir í þessum anda
hæfi vel aldri og þroska nemenda í því félagslega landslagi sem virðist einkenna fram-
haldsskólann.
Þar sem birtingarmyndir eineltis meðal nemendanna sem við var rætt eru líkari
vinnustaðaeinelti en því sem fram fer í grunnskólanum tökum við undir með þeim
sem telja að hægt sé að nota líkar leiðir við forvarnar- og meðferðarstarf eineltismála á
vinnustöðum og í skólum (Einarsen o.fl., 1998). Í bæklingi sem Starfsmannafélag ríkis-
stofnana, hefur gefið út er til dæmis bent á ýmislegt sem stjórnendur geta gert til að
vinna gegn einelti á vinnustöðum. Má þar nefna þætti eins og: að skapa skýra stefnu
gegn einelti, fræðslu, að virkja ábyrgð starfsmanna á því að einelti verði ekki liðið, að
huga vel að skipulagi starfsumhverfis og að kanna líðan starfsmanna reglu lega. Þegar
vinnustaðir hafa sett sér skýra eineltisstefnu er líklegra að þolendur eineltis leiti sér
aðstoðar og samstarfsmenn styðji þá frekar (Sara Hlín Hálfdanardóttir, 2004).
Sem dæmi um heildstætt forvarnar- og átaksverkefni á framahaldsskólastigi má
taka tilraunaverkefni í Noregi sem hrint var í framkvæmd í kjölfar rannsóknar á ein-
elti (Sandsleth og Foldvik, 2000). Ákveðið var að byggja upp langtíma heildaráætlun
innan skóla með virkri þátttöku nemenda, kennara og annars starfsfólks (Flaatten og
Sandsleth, 2005). Áhersla var lögð á að skapa námsumhverfi í framhaldsskólunum
sem einkenndist af virðingu og gagnkvæmu umburðarlyndi allra. Verkefnið hafði tvö
meginmarkmið: a) Að þróa þekkingu og meðvitund (n. bevissthed) um einelti og aðra
óæskilega hegðun. b) Að auka hæfni starfsfólks og nemenda til að vinna forvarnar- og
meðferðarstarf og bæta þannig skólabraginn. Við mat á árangri verkefnisins kom í ljós
að samskiptin í heild höfðu töluvert batnað í skólunum sem tóku þátt í verkefninu
(Holmberg, 2003).
Í Aðalnámskrá framhaldsskóla (2004) segir: ,,Skólum ber að marka sér stefnu í for-
vörnum og stuðla að þeim með markvissum hætti. Hér er átt við þætti svo sem vanlíð-
ARNHEIÐUR GÍGJA GUÐMUNDSDÓTTIR, SIF EINARSDÓTTIR OG VANDA SIGURGEIRSDÓTTIR