Uppeldi og menntun - 01.01.2007, Blaðsíða 63

63
Skólastjórnendur – skólamenning – skipulag og áherslur
Skólamenning og viðhorf skólastjórnenda ráða miklu um það hvort nýsköpunarmennt
nær fótfestu í grunnskólum eða ekki. Skólamenning birtist meðal annars í þeim vinnu-
venjum sem tíðkast í skólunum, „hvernig hlutirnir eru gerðir hér“ (Börkur Hansen,
2003). Þeir nemendahópar sem voru vanir því að vinna sjálfstætt áttu auðveldara með
að vinna í nýsköpunartímum að sögn nýsköpunarkennaranna sem rætt var við. Þar
sem skólamenning styður samþætt vinnubrögð og áhersla er á fjölbreytt námsmat er
hagstæðari jarðvegur fyrir nýsköpunarmennt og aðrar námsgreinar og áherslur sem
skipast þvert á hefðbundnar námsgreinar. Greina mátti að sú skólamenning sem ríkir
á yngri stigum sé sveigjanlegri en í efri hluta grunnskólans því þar eru hindranir eins
og skipting í námsgreinar og fastbundin stundaskrá léttvægari. Af svörum við spurn-
ingalistanum mátti annars vegar sjá að nýsköpunarmennt var lítið kennd á efri stigum
og hins vegar sögðu skólastjórnendurnir í hópviðtali að stundaskrá efri hluta grunn-
skólans væri greinabundnari en á yngri stigunum. Skólastjórnendur bentu á að sam-
þætt verkefni væru frekar skipulögð á yngri stigum en í eldri hluta grunnskólans.
Starfsmenn í menntamálaráðuneyti sem rætt var við og hafa góða yfirsýn yfir
starf íslenskra skóla sögðu að skipulag aðalnámskrár með strangri, afmarkaðri
markmiðssetningu „girti fyrir“ að skipulögð væru samþættandi verkefni og væru
þau áhrif sérstaklega áberandi á efri stigum grunnskóla. Þeir bentu á að sú stað-
reynd að engin tímaúthlutun væri fyrir nýsköpun og hagnýtingu þekkingar hefði
veruleg áhrif á framboðið í skólunum. Þeir sögðu enn fremur að það hindraði kennslu
greinar eins og nýsköpunarmenntar hversu upptekið skólafólk væri af því í efri bekkj-
unum að undirbúa samræmdu prófin. Þeir bentu á að það þyrfti að breyta mats-
aðferðum okkar þannig að námsgreinar og vinnubrögð eins og eru viðhöfð í nýsköp-
unarmennt væru metin hátt, jafnt af nemendum og foreldrum þannig „að þeim finnist
ekki að nemandinn sé að eyða tímanum til einskis“.
Í hópviðtali við skólastjórnendur kom fram að þeir töldu að skólastjórar hefðu
mikið um það að segja hvort tekist væri á við nýjungar í skólastarfinu. Einn skóla-
stjórnandi sagði að ef skólastjórinn hefði áhuga væri svigrúm til að koma nýsköp-
unarkennslu að í grunnskólanum. Hinir stjórnendurnir tóku undir þetta sjónarmið
og töldu að skólastjórinn yrði að hafa áhuga á viðfangsefninu til að hleypa því að,
enda væru margar nýjungar í boði og margar skyldur að uppfylla í grunnskólanum.
Áhrifamáttur skólastjórnenda hvað varðar nýjungar í skólastarfi er viðurkenndur í
fræðunum en skólastjórnendum er vandi á höndum þar sem þeir þurfa annars vegar
að innleiða nýjungar en hins vegar að gæta þess að þær verði ekki of margar og sam-
hengislausar (Börkur Hansen, 2003; Hargreaves og Hopkins, 1991; Sergiovanni, 1995;
Sigurlín Sveinbjarnardóttir, 2004).
Einn skólastjórinn benti á að skilaboðin sem skólarnir fá frá yfirvöldum og sam-
félaginu séu misvísandi. Annars vegar er óskað eftir einstaklingsmiðuðu námsskipu-
lagi en hins vegar séu samræmdu prófin með þeirri bóknámsáherslu sem þeim fylgir.
Sama skoðun heyrðist hjá aðilum í menntamálaráðuneytinu sem bentu á ósamræmi
í orðræðu og framkvæmd. Orðræðan segir: einstaklingsmiðað nám, sveigjanleiki og
samþætting, en hins vegar er það vald námsgreina, námsmatið, samræmdu prófin og
bóknámsáherslurnar sem sýna sig í framkvæmd skólastarfsins.
SVANBORG R. JÓNSDÓTTIR