Uppeldi og menntun - 01.01.2007, Page 110

110
Gundara (2000) hefur fjallað um hin sameiginlegu grunngildi sem hann telur nauð-
synleg í fjölmenningarlegu samfélagi. Hann segir nauðsynlegt að byggja ramma um
sameiginleg grunngildi og viðeigandi skólanámskrár í allri menntun í fjölmenning-
arsamfélögum. Slíkur rammi fæli að mati Gundara fyrst og fremst í sér virðingu fyrir
mannlegri reisn og mannréttindum. Í öðru lagi yrði að felast í honum virðing fyrir
menningu og menningarlegum fjölbreytileika og í þriðja lagi virðing fyrir jörðinni.
Grundvallaratriði að mati Gundara er þó að skóli og samfélag tengist á marga vegu
og styðji hvort annað.
Fræðimenn eru ekki þeir einu sem hafa fjallað um grunngildi skólastarfs í fjölmenn-
ingarsamfélögum heldur hafa þau m.a. verið til umfjöllunar og lögð til grundvallar
þróun menntunar á vegum Evrópuráðsins (Council of Europe, 2007) og Sameinuðu
þjóðanna (UNESCO, 2007a). Áratugurinn 2005–2014 er áratugur menntunar til sjálf-
bærrar þróunar hjá Sameinuðu þjóðunum (UNESCO, 2007b). Nokkur af meginþem-
unum í menntun til sjálfbærrar þróunar eru samhljóða þeim grundvallargildum sem
bæði Parekh og Gundara tala um, þ.e. jafnrétti, mannréttindi, félagslegt réttlæti og
fjölbreytileiki, auk umhverfisverndar. Rökin fyrir því síðastnefnda eru skýr: Langtíma
efnahagsleg og félagsleg þróun getur ekki átt sér stað á ofnýttri og eyddri jörð (United
Nations decade of education for sustainable development, 2007). Í umfjöllun um meg-
inþemu í menntun til sjálfbærrar þróunar er því einnig haldið fram að með skorti á
umburðarlyndi og þvermenningarlegum skilningi sem lýsi sér í margs konar átökum
víða um heim sé grafið undan fjölmörgum tækifærum einstaklinga og hópa til mennt-
unar.
Af þessari umræðu má leiða að lykilhugtök og grundvallargildi í skólastarfi í fjöl-
menningarsamfélagi séu mannréttindi, virðing og fjölbreytileiki. Þessu tengd eru önnur
hugtök og gildi, svo sem víðsýni, umburðarlyndi, samkennd og ábyrgð. Mikilvægt er
að nemendur í fjölmenningarsamfélagi tileinki sér grundvallarviðhorf sem hjálpa þeim
til að eiga uppbyggileg samskipti við samnemendur, svo og aðra þegna fjölmenning-
arsamfélagsins. Til þess að svo megi verða er einnig mikilvægt að fjölbreytileiki mann-
lífsins sé sýnilegur á hinum ýmsu sviðum námsins, en námið miðist ekki eingöngu við
tiltekinn hóp samfélagsins. Einnig þarf þekkingarmiðlun og þekkingarsköpun í námi
að fela í sér virðingu fyrir fjölbreytileikanum, auk þekkingar á grundvallarmannrétt-
indum og ábyrgð allra einstaklinga sem samfélagsþegna. Nemendur í fjölmenning-
arsamfélagi þurfa einnig að temja sér gagnrýnið sjónarhorn á samfélag og menntun,
en það kallar á þjálfun gagnrýninnar hugsunar í skólasamfélögum, meðal nemenda
sem og kennara, ásamt lýðræðislegri þátttöku. Að virkja alla nemendur til þátttöku er
sérstaklega mikilvægt í fjölmenningarsamfélagi þar sem saman koma einstaklingar af
ólíkum uppruna og með ólíkar hefðir varðandi virka, lýðræðislega þátttöku. Ekki er
hægt að gera ráð fyrir að allir nemendur sem nám stunda í skólum landsins hafi þekk-
ingu á því hvað felst í virkri þátttöku í lýðræðissamfélagi. Nieto (1999) leggur áherslu
á að í skólum þurfi að efla þennan lýðræðislega þátttökuvilja nemenda, en tekur fram
að flestir nemendur hafi ekki aðgang að ólíkum sjónarhornum, heldur kynnist fyrst og
fremst sjónarhornum hinnar ríkjandi menningar. Hún ítrekar að til þess að geta þjálf-
að með sér gagnrýna hugsun, tekið mikilvægar ákvarðanir og orðið skapandi þegnar
lýðræðissamfélags þurfi nemendur að kynnast ólíkum sjónarmiðum.
V IÐHORF