Uppeldi og menntun - 01.01.2007, Blaðsíða 26

26
Helsta ástæða þess að einelti var kannað í þessari rannsókn meðal framhaldsskóla-
nema er sú að vitað er að það getur haft mjög alvarlegar afleiðingar fyrir alla í skóla-
samfélaginu, einkum fyrir þolendur. Í rannsókninni kom í ljós að afleiðingar eineltis-
ins eru mjög alvarlegar og afdrifaríkar fyrir þolendurna sem rætt var við. Þeir lýsa
mikilli vanlíðan, kvíða, þunglyndi, skömm, litlu sjálfstrausti, einmana leika, fjarveru,
brotthvarfi frá skóla og jafnvel sjálfsvígstilraunum og er það í samræmi við niðurstöður
annarra rannsókna, bæði í grunnskólum og á vinnustöðum (Björkqvist o.fl., 1994a;
Craig, 1998; Einarsen o.fl. 1998; Kalitala-Heino o.fl. 1999; Rigby, 1997).
Eineltið hafði einnig áhrif á skólagöngu flestra viðmælenda. Í framhaldsskólum
er ekki skólaskylda og nemendur eiga því auðveldara með að hætta en nemendur
grunnskóla. Mikið brottfall er úr framhaldsskólunum og um 6% þeirra sem hverfa frá
námi segja það vera vegna samskipta við skólafélaga (Jón Torfi Jónasson og Kristjana
Stella Blöndal, 2002). Fleiri rannsóknir styðja það að hluti framhaldsskólanema eigi
erfitt uppdráttar félagslega og mætti nefna að fram hefur komið að um fjórðungur
þeirra telur sig eiga erfitt með að eignast vini og aðeins færri segjast vera einmana
(Álfgeir Logi Kristjánsson o.fl., 2005). Ekki er ólíklegt að ástæður einmanaleikans megi
að einhverju leyti rekja til eineltis og annarra vægari félagslegra vandamála þó erfitt sé
að átta sig á umfangi slíkra mála.
Skýringin á því hvers vegna einelti innan framhaldsskólans hefur lítið verið til
umræðu hingað til gæti verið tvíþætt. Í fyrsta lagi er eineltið aðallega af félagslegu
tagi og því óáþreifanlegt og erfitt að koma auga á það. Í öðru lagi kemur skýrt fram í
þessari rannsókn að þolendur vilja helst ekki segja frá því þar sem þeir skammast sín
fyrir að hafa orðið fyrir einelti og hafa ekki trú á að þeir fái lausn sinna mála. Þetta
kemur heim og saman við niðurstöður fleiri rannsókna (Lewis, 2004; Rigby, 1997).
Ungt fólk á framhaldsskólaaldri vill ekki gerast ,,klöguskjóður“ og finnst það almennt
ekki viðurkennt að einelti eigi sér stað í framhaldsskólunum þar sem nemendur séu
orðnir svo þroskaðir. Greinilegt er að með auknum aldri minnkar vilji nemenda til að
greina frá vanda sínum (Arnar Þorsteinsson, 2003; Rigby, 2002c). Það má því ætla að
einungis hluti þeirra eineltismála sem eru í gangi innan framhaldsskólanna komi upp
á yfirborðið.
Rannsókn þessi vekur upp spurningar um hvernig best sé að taka á einelti, sem er
fyrst og fremst af andlegu og félagslegu tagi, eins og fram hefur komið. Niðurstöð-
urnar benda til þess að það sé mikilvægt að opna umræðu um einelti og skoða nánar
félagslegt andrúmsloft framhaldsskólanna. Mikilvægt er að nálgast umræðu um ein-
elti heildstætt og leggja áherslu á samskipti almennt.
Hvað er til ráða?
Það kemur skýrt fram hjá þolendunum að þeir báru lítið sem ekkert traust til skólanna
í vandræðum sínum og ef þeir opnuðu sig blasti við þeim úrræðaleysi fyrst og fremst.
Þetta kemur ekki á óvart, þar sem framhaldsskólinn virðist algerlega hafa orðið út-
undan í þeirri eineltisumræðu og vinnu að eineltisáætlunum sem hefur fram farið í
grunnskólunum á síðastliðnum árum (Þorlákur Helgason, 2005).
Þó að þolendur eineltis í framhaldsskólunum hafi mætt nær algjöru úrræðaleysi
,,HÆGIST MEIN ÞÁ UM ER RÆTT“