Hugur - 01.06.2009, Page 44

42
Astríður Stefánsdóttir
Hin læknisfræðilega sýn hindrar okkur jafnvel í því að spyrja hvort lífið
sé bærilegt. Við getum ekki hugsað um það að skilja lífið, á sama máta og
miklir rithöfundar, leikskáld og ljóðahöfundar hafa reynt að skilja það. I
lífinu birtast engin vandamál sem erfitt er að skilja. Við hugsum bara um
það hvernig eigi að bæta mannlegt h'f („la dolce vita“), og við getum skihð
það betur og betur með auknum rannsóknum læknisfræðinnar og vísind-
anna.
A sama hátt og við getum ekki spurt um lífið, þá sjáum við heldur ekki
merkingu eða mikilvægi í dauða. Dauði er einungis endalok ferlis. Eða
hann er óheppilegt slys, einsog þegar vasi brotnar.36
Hér er vakin athygli á þeirri flatneskju sem vísindin virðast stefna að. Fullkomið
líf, frá sjónarhóli vísindanna, er þá án þjáningar og endalaust. I þessum anda má
einnig segja að það sem fyrst og fremst hjálpar okkur að skilja hfið séu læknis-
fræðin og vísindin. En er það raunverulega rétt? Munu vísindin gera lífið „ljúft og
gott“? Ef við gætum með hjálp vísinda og læknisfræði skapað okkur slíkt hf ættum
við að gera það? Það má ekki skilja það svo að með gagnrýni sinni sem fjallað er
um í tilvitnununum hér á undan hafi Simone Weil verið að leggja áherslu á að
þjáningin væri einhvers konar markmið í lífinu, hún var fremur að benda á að það
er ekki rétt að reyna að útrýma öllum erfiðleikum og þjáningu. Lífið hafi einfald-
lega dýpri merkingu en þá að sækjast einungis eftir velhðan og forðast sársauka.
Viktor Frankl fjallar um áþekka hugsun er hann segir í bók sinni Leitin að tilgangi
lífsins:
[...] það er ein af grundvallarkennisetningum logoþerapíunnar að aðal-
markmið mannsins sé ekki að njóta ánægju eða forðast sársuka heldur að
sjá tilgang í lífinu. Þess vegna er maðurinn jafnvel tilbúinn að þjást - að
vísu með því skilyrði að þjáning hans hafi tilgang.37
I orðum þessara heimspekinga má greina gagnrýni á það viðhorf að það eina sem
skipti máh sé að forðast þjáninguna. Við gætum í framhaldi af því sagt að það sé
ofureinföldun á skilningi okkar á lífinu og hvernig best sé að lifa því að bregðast
þannig við greiningu Downs heilkennis í móðurkviði að það beri að „lækna“ með
því að eyða því. Þetta er gert í skjóli þess að þá sé verið að lækka tíðni Downs
heilkennis í þýðinu og draga úr þjáningum og erfiðleikum. Þegar þeir sem tjá rödd
fötlunarfræðinnar gagnrýna þá leið að eyða fóstri sem lausn á einhverjum vanda,
eru þeir að benda á að það sé eins og að reyna að fjarlægja eðhlegan breytileika
sem upp komi í lífinu. Lífið á að vera óvænt, fjölbreytilegt og fjölslcrúðugt og um-
fram allt ekki alltaf eins og við viljum hafa það. Dóra S. Bjarnason, félagsfræðingur
og móðir ungs manns með fodun, segir í grein í Læknablaðinw.
36 Sama rit, s. 175.
37 Viktor E. Frankl, Leitin að tilgangi Ifsins, Reykjavík: Háskólaútgáfan og Siðfræðistofnun,
1996, s. 101.