Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 69

Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 69
Hvernig hvetja siðferðisdómar? 67 er út frá þegar eðli siðferðisdóma er skoðað. Auðvitað er það (þekkingarfræðilega) mögulegt að siðferðileg orð tjái hugtök sem einnig eru tjáð með öðrum kunnug- legum orðum, jafnvel orðum sem ekki eru boðandi, eða að þau gegni einhverju allt öðru merkingarlegu hlutverki eins og ósanngildishyggjumenn halda fram. En við ættum ekki að heíja rannsókn á siðferðisumræðu með þeirri tilgátu að siðferðileg orð afriti einhver önnur orð úr tungumálinu fremur en að þau auki tjáningarmátt þess, eða að þau gegni allt öðru merkingarlegu hlutverki en orð sem sýna nokkurn veginn sömu setningarfræðilegu hegðun. Við ættum fyrir löngu að vera komin yfir það áhyggjuefni að viðurkenning á sui generis siðferðishugtökum muni leiða til tilvistar- eða þekkingarlegra skuldbindinga í líkingu við þær sem finna má í sið- ferðilegri innsæishyggju. Það er vel mögulegt að hugtökin sé sui generis en þó notuð um þætti í hinni félagslegu skipan eða notuð til að gera eitthvað allt annað en að vísa til hins raunverulega heims. Rétta nálgunin er að halda sig við þá sjálf- völdu tilgátu að um sé að ræða einstakt safn hugtaka og skoða hvað einkennir þau hugtök sem notuð eru í siðferðilegu og annars konar gildismati. Kvikni einhverjar sérstakar ástæður til að leggja siðferðishugtök að jöfnu við önnur hugtök eða til að draga þá ályktun að þau séu ekki réttnefnd hugtök þá verður að hafa það. Við ættum að halda huganum opnum eins og í hverri annarri fræðilegri rannsókn, en ég er ekki sannfærð um að sh'kar ástæður hafi fram að þessu verið afhjúpaðar. Þessi sjálfvalda tilgáta verður bakgrunnsforsenda í umræðunni sem á eftir fer. Með því að setja fram ofangreinda skoðun á siðferðishvöt tek ég afstöðu til verkunar siðferðishvatar líkt og sterkir hvatainnhyggjumenn gera. Ég andmæli þeirri skoðun þeirra að siðferðisdómar séu, þegar þeir hvetja, hvetjandi í sjálfum sér. Jafnframt hafna ég þeirri kenningu sem sterk hvatainnhyggja deilir með veikri hvatainnhyggju, sem er að gerandi geti ekki fellt siðferðisdóm nema hann finni fyrir viðeigandi hvöt. Skoðun mín á siðferðishvöt er ekki hin eina mögulega fyrir hvataúthyggjumann. Flestir úthyggjumenn hafa rakið siðferðishvöt til viljaafstöðu sem ekki felur í sér siðferðishugtök, til dæmis velviljaðrar löngunar gagnvart öðr- um eða löngunar til að geta réttlætt eigin hegðun frá hlutlausu sjónarhorni. Einnig er rétt að benda á að rök mín gegn hvatainnhyggju beinast aðeins að kenningunni sem veik og sterk hvatainnhyggja deila. Það er mögulegt að samrýma höfnun þessarar kenningar þeirri skoðun að pegar siðferðisdómar eru hvetjandi þá séu þeir það af sjálfum sér. Sumir sem laðast hafa að hvatainnhyggju kunna að halda að þetta sé kjarni þess sem satt er í þeirri kenningu, jafnvel þótt hún sé oftast sett fram sem fullyrðing um nauðsynleg tengsl milli siðferðisdóma og hvata. Skoðunin á siðferðishvöt sem ég hef sett fram hefur verið vænd um að vera „gróf siðferðileg sálarfræði“ (Copp 1996). Ég játa mig seka. Skoðun mín er grófgerð að því leyti að hún gefur okkur yfirborðskenndan skilning á því af hverju einhver finnur fyrir hvöt af siðferðisdómum sínum, en það kemur ekki í veg fyrir að hún sé rétt svo langt sem hún nær. Án vafa er dýpri skýring möguleg á því hvers vegna siðferðisdómar hafa hvetjandi áhrif á fólk en sennilega mun skýringin vera breyti- leg frá einu tilfelli til annars. Varla er til eitthvert eitt sálfræðilegt einkenni sem viðheldur hneigð til að finna fyrir hvöt af siðferðisdómum sínum. Ég held því aðeins fram að ef við höfum dæmi um sanna siðferðishvöt — þ.e. viðkomandi finn-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198

x

Hugur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.