Hugur - 01.06.2009, Side 82

Hugur - 01.06.2009, Side 82
80 Sigrún Svavarsdóttir skuldi það ákveðin viðhorf. Þetta tel ég að sé innbyggt í skilning okkar á boðunar- gildi tilhugsunar um siðferðilega þætti: hún telst ekki aðeins vísa til hegðunar- staðla heldur líka til viðhorfsstaðla. En þetta skapar engin vandamál fyrir skoðun mína á siðferðishvöt. Samkvæmt skoðun minni er að verki í siðferðisdómum og siðferðishvöt sérstakt siðferðilegt hugtakasafn. Ef hugtökin eru þannig að fullt vald á þeim krefst þess að siðferðisdómar séu tengdir tilhneigingu til að telja það viðeigandi að sýna ýmis tilfinninga- og hvataviðbrögð við tilhugsun um siðferði- lega þætti þá er það innbyggt í siðferðishvöt að gerandinn líti, á augnablikum íhugunar, á hvataviðbrögð sín við tilhugsun um siðferðilega þætti sem viðeigandi svörun við henni. Þessa niðurstöðu má auðveldlega samrýma þeim athugunum sem fjallað er um í síðustu efnisgrein. Hið verðskuldaða eða viðeigandi sem málið snýst um er siðferðilegt hugtak og er ekki augljóslega tengt því mati á gerandanum að hann búi yfir meiri eða minni næmleika eða verklegri skynsemi. Dómurinn um verðskuldun siðferðishvatar sem er bundinn hugtakatengslum hvaða siðferðisdómi sem er útilokar ekki spurningar um það hvort eitthvert vit sé í siðferðishvöt okkar eða, í víðara samhengi, siðferðisskuldbindingu. Sá dómur gæfi ekki viðunandi svar við hinni íhugulu spurningu, „Til hvers að vera siðsamur?" Hann minnir okkur á að siðferðisstaðlar eru ekki síður staðlar fyrir viðhorf en fyrir hegðun og það svarar ekki spurningunni um það hvort eitthvert vit sé í tryggð okkar við siðferðisstaðla. Ég hef haldið því fram að allir siðferðisdómar séu hvað hugtökin varðar tengdir boðandi dómi um hvatir. Ef til vill verður andmælt á þá leið að ég geti ekki haldið þessu fram án þess að viðurkenna að óskynsamlegt sé að finna ekki til hvatar af (fullnægjandi) siðferðisdómum sínum vegna þess að óskynsamlegt sé að sýna ekki hvataviðbrögð sem maður telur viðeigandi í viðkomandi kringumstæðum. Með öðrum orðum neyðist ég til að samþykkja hvataskilyrði Wallace. Sá sem svarar hinni íhugulu spurningu „Til hvers að vera siðsamur?" skýtur - samkvæmt þessum andmælum - öllum siðferðisdómum á frest og því getur svarið við spurningu hans ekki einfaldlega verið: „Vegna þess að þú ert skuldbundinn þeim dómi að sið- ferðishvöt þín sé viðeigandi og því væri það skynsemisbrestur ef þú fyndir ekki til slíkrar hvatar.“ Samt sem áður - halda andmælin áfram — er þetta það sem rétt er að segja við einstakling sem af heilum hug samþykkir siðferðisdóm: um skyn- semisbrest er að ræða hjá einstaklingi ef hvatir hans eru ekki í samræmi við dóma hans um það hvaða hvataviðbrögð séu viðeigandi í kringumstæðum hans. Þetta er engan veginn augljóst. Hugsum okkur einstakling sem finnur hjá sjálf- um sér, vegna uppeldis lituðu af kynþáttafordómum, tilfinninga- og hvataviðbrögð sem hann telur óviðunandi. Jafnframt finnst honum sig skorta viðbrögð sem hann telur meira viðeigandi. Hann gerir sitt besta til að afmá eða, í það minnsta, ná stjórn á hinum óviðunandi viðbrögðum og rækta þau sem betur eiga við. Er það merki um skynsemisbrest hjá honum að hafa viðbrögð sem hann telur óviðeigandi og skorta viðbrögð sem hann telur viðeigandi? Ég hallast að því að svara þessu neitandi. Vandamál þessa manns er ekki skynsemisbrestur heldur frekar afbakað tilfinningalíf. Agreiningur minn við Wallace kristallast þegar upp er staðið í spurningum um eðli skynseminnar og tengsl hennar við siðferðið sem ekki verður svarað hér. Wallace stendur innan þeirrar heimspekihefðar sem lítur á skynsemina
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.