Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 89

HungursneyðyVelmegun ogsiðferði
87
á siðferðisskyldum og góðverkum, að minnsta kosti ekki á þann hátt sem við ger-
um venjulega. I samfélagi okkar er það talið til góðverka að gefa fé til Bengal-
hjálparsjóðsins. Þær stofnanir sem safna fénu saman eru kallaðar „góðgerðar-
stofnanir". Þessar stofnanir líta einnig á sig á þennan hátt: ef þú sendir þeim
ávísun þá er þér þakkað fyrir gjafmildi þína. Vegna þess að litið er á það að gefa fé
sem góðverk er heldur ekki litið svo á að það sé nokkuð að því að gera það ekki.
Sá sem gerir góðverk kann að hljóta lof fyrir, en sá sem gerir það ekki er heldur
ekki fordæmdur. Fólk hvorki skammast sín né fyllist sektarkennd þegar það eyðir
peningum í ný föt eða í nýjan bíl í stað þess að gefa féð til fólks sem býr við hung-
ursneyð. (I reynd dettur þeim hinn valmöguleikinn ekki einu sinni í hug.) Slík sýn
á málið er ekki réttlætanleg. Þegar við kaupum okkur ný föt til að líta vel út en
ekki til að halda á okkur hita erum við ekki að föllnægja neinni mikilvægri þörf.
Við værum ekki að fórna neinu mikilvægu ef við héldum áfram að ganga í gömlu
fötunum okkar og gæfum peningana til fólks sem býr við hungursneyð. Ef við
gerðum það værum við að koma í veg fyrir að önnur manneskja sylti. Af því sem
ég sagði hér að framan leiðir að við ættum að gefa fé til hjálparstofnana, frekar en
að eyða því í föt sem við þörfnumst ekki til að halda á okkur hita. Að gera það telst
hvorki vera góðverk né örlæti. Það er heldur ekki athöfn sem flokkast undir það
sem heimspekingar og guðfræðingar hafa nefnt góðverk, þ.e. athafnir sem gott
væri að gera en ekki rangt að láta ógert. Þvert á móti: Við eigum að gefa þessa
peninga til hjálparstarfs og það er rangt af okkur að gera það ekki.
Ég er ekki að halda því fram að góðverk séu ekki til eða að það séu engin verk
sem gott væri að vinna en þó ekki rangt að sleppa. Vera kann að endurskoða megi
greinarmuninn á skyldum og góðverkum á einhverjum öðrum vettvangi. Það eina
sem ég færi rök fyrir hér er að ekki er unnt að styðja þá aðferð sem við beitum nú
við að gera þennan greinarmun, en samkvæmt henni telst það vera góðverk þegar
maður, sem býr við sams konar velmegun og flestir íbúar í þróuðum ríkjum heims-
ins, bjargar öðrum manni frá hungurdauða. Það liggur utan við svið röksemda-
færslu minnar að velta því upp hvort þessi greinarmunur skuli endurmótaður eða
afnuminn með öllu. Margar aðrar leiðir eru kleifar til að gera þennan greinarmun.
Til að mynda gæti maður ákveðið að það væri gott að gera menn eins hamingju-
sama og mögulegt er, en á sama tíma þó ekki talið það rangt að gera það ekki.
Þrátt fyrir að þær breytingar á siðferðishugmyndum okkar sem ég kynni hér séu
aðeins takmarkaðar þá myndi þessi endurskoðun draga mikinn dilk á eftir sér,
bæði vegna þeirrar velmegunar og eins þeirrar hungursneyðar sem einkennir
heiminn í dag. Þessar afleiðingar kunna að leiða til frekari andmæla sem eru frá-
brugðin þeim sem ég hef nú þegar velt upp. Eg mun nú ræða tvenns konar and-
mæli við þessari endurskoðun.
Ein andmæli gegn þeirri afstöðu sem ég hef tekið gæm einfaldlega verið á þá
leið að þessar breytingar á siðferðishugmyndum okkar séu of róttækar: Fólk hugs-
ar yfirleitt ekki á þann hátt sem ég hef lagt til að það ætti að gera. Flestir láta sér
nægja að fordæma þá siðferðilega sem brjóta einhverja siðferðisreglu, til dæmis þá
reglu að stela ekki annarra manna eigum. Þeir fordæma ekki þá sem lifa lúxuslífi
í staðinn fyrir að gefa fé til fólks sem býr við hungursneyð. En vegna þess að ég