Hugur - 01.06.2009, Qupperneq 111

Hugur - 01.06.2009, Qupperneq 111
Manndómur 109 að útskýra rétt lög og ekki síður ástæðu til réttrar mannlegrar breytni, horfir ekki til styttri leiðar. Þvert á móti getur leiðin virst lengri vegna aukinnar meðvitundar um hvert skref. Náttúruréttarkenningar hafa einmitt liðið fyrir að menn hafa talið að traust á þær færi menn hraðar og auðveldar að endanlegum sannleika; að nátt- úruréttur hvetji til dómhörku og alhæfinga, að grundvallarreglan geti aðeins verið „náttúruleg" ef maðurinn sé þar með skilgreindur útfrá dýrafræðilegum forsend- um. Það er auðvelt að sjá í gegnum slíka gagnrýni og það hafa margir gert.67 Strembnasta gagnrýnin á náttúrurétt kemur hins vegar fram hjá þeim sem telja náttúrulagakenningar innihalda mikla rökvillu. Sh'k gagnrýni ætti ekki að koma á óvart enda er náttúruréttur geysilega flókið hugtak og erfitt fyrir kenningar sem byggja á hugtakinu að halda röklegum þræði í gegnum mögulegar túlkanir. Þeir heimspekingar sem hér hefúr verið fjallað um notuðu ýmist latneska hugtakið ius natura/e, þýska hugtakið Naturrecht eða danska hugtakið Naturret. I samtímanum er yfirleitt talað um náttúrulög (oftast á ensku NaturalLaw). Hugtakið gat staðið fyrir mismunandi hluti. Það gat verið hugtak yfir réttlæti, réttindi, það sem fær fólk til að breyta rétt, eiginleika sem gefinn er af Guði til þess að breyta eftir vilja hans og náttúrulögmál. Hugtakið gat einnig staðið fyrir blöndu einhverra þessara þátta.68 Skoski heimspekingurinn og samtímamaður Jóns, David Hume, skegg- ræddi þá áráttu margra að leggja að jöfnu það sem er (staðreynd) og það sem á að vera (hvort sem það er gildisdómur eða siðaboð (á að gera)).69 Og enn er þetta helsta gagnrýnin sem er tínd fram gegn náttúrurétti. Staðreynd og gildi er aug- ljóslega sitthvað og við fyrstu sýn virðist það sannfærandi að staðreyndir færi okkur engar röklega skotheldar ályktanir um hvað eigi að gera. Hér gefst ekki rúm til að hefja mikla rökræðu við Hume um þetta efni, en þess í stað látið nægja að nefna þrjú atriði sem fólk ætti að hafa í huga áður en það lætur þessa kunnu röksemd halda sér frá því að kynna sér náttúrulagakenningar. I fyrsta lagi má ekki láta hugtakið sjálft vefjast fyrir sér; ákaflega fáir leggja þann skilning í það að um nokkurs konar náttúrulögmál sé að ræða. Hér er því ekki verið að lýsa ytri heimi heldur siðferðilegum veruleika manna. I öðru lagi virðist sá náttúruréttur sem Hobbes og Pufendorf settu fram, og mörgum getur fúndist aðlaðandi, fremur ónæmur fyrir þessari gagnrýni. En þeirra leið leiddist út í að krefjast býsna ríkulegs trúarinntaks sem mörgum finnst of dýru verði keypt. Síðast en ekki síst þarf að hafa í huga að á að vera er ekki leitt af því sem er samkvæmt flestum náttúru- lagakenningum. Ríkasti þráður náttúruréttar frá Tómasi og til Wolffs lítur svo á að náttúruleg skylda (hvað á að gera) spretti úr skilningi á því hvað sé gott. Gildis- dómurinn er báðum megin, ef svo má að orði komast; og siðaboðin eru reist á grunni þeirra gilda. 67 í þessu samhengi er umræðan um grundvallarlífsgæðin hvað mikilvægust. Vinátta og þekk- ing eru mikilvægari til farsældar (fyrir þá sem trúa á sh'k markmið mannvera) en æxlun og át. 68 Sjá umfjöllun í neðanmálsgrein 4. 69 Sjá A Treatise ofHuman Nature (1739-40), Bók III, I. hluta, I. grein. Ályktanir sem fela í sér siðaboð er auðvitað ekki hægt að draga beint af náttúrulegum staðreyndum, sbr. umræður um hvað sé rétt og rangt í kynlifi á forsendum tímgunarárangurs.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196
Qupperneq 197
Qupperneq 198

x

Hugur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.