Hugur - 01.06.2009, Page 122

120
Giorgio Baruchello
og dafnað innan tveggja áþreifanlegra vídda hins endurbætta frjálslyndis(vædda)
ríkis, en taldi samt að frjálslyndisstefnan væri eina stefnan sem hægt væri að taka:45
(i) Á hinu réttarfarslega sviði taldi Beccaria ekki að refsing samkvæmt lögum
gæti verið laus við grimmd, þrátt fyrir þá staðreynd að hann hafi t.a.m. haldið því
fram að refsingar ættu að engu leyti að halda áfram að vera á hendi kirkjunnar
heldur eingöngu í umsjá löggjafans, að uppræta ætti forréttindi aðalsins í hvívetna,
og að pyntingar væru gagnslausar sem tæki til að afla upplýsinga. Vitanlega átti
að beita rökvíslegri aðferðum og komast þannig hjá óþarfa grimmd, en að hans
hyggju hættir sjálft eflli refsingar samt ekki að vera gegnsýrt af grimmd: ,refsingar‘
eru ,hryllilegar‘;46 .opinbera og ábúðarfulla grimmd' þeirra er eingöngu unnt að
skerða með því að gera þær .nytsamlegar [...] nauðsynlegar [...] sanngjarnar* og
samkvæmar ,markmiði laganna'.47 Beccaria neitar því ekki að refsingar leiði til
grimmdar en ef þær eru grundvallaðar með rökvíslegum hætti á hinum jákvæða
anda laganna þá er grimmdin þolanleg.48 Þjóðfélagið verður að verja sjálft sig og
þessi sjálfsvörn felur í sér grimmd, því að hatrið á glæpum og óttinn við þá eru
næg ástæða til að beita grimmúðlegum leiðum til að fyrirbyggja glæpi og/eða ná
fram betrun afbrotamanna.49 Sjálf hugsunin á bakvið þetta gangverk er sú að
„maðurinn [sé] aðeins grimmur í hlutfalli við eigin hagsmuni, við hatrið eða ótt-
ann sem hann finnur hjá sér.“50 Ennfremur, þegar Beccaria andmælir „rétti
[manna]... til að svipta sína líka lifinu“, þ.e. dauðarefsingu, þá er það vegna þess að
hún forherðir sálir borgaranna og ónýtir því fyrirbyggingaráhrifin sem refsingar
ættu að hafa.51 Hann stingur upp á lífstíðarfangelsi fyrir verstu afbrotin en sú
refsing er ekki valin af einskærri ljúfmennsku, heldur vegna þess að í henni felst
„hið langa og sorglega fordæmi hins ófrjálsa manns sem breytist í burðardýr og
endurgjaldi samfélaginu með þjónustu sinni, en þetta fordæmi sé öflugasta leiðin
til að afstýra glæpum.“52
45 Ómögulegt er að ofmeta mikilvægi bókarinnar Umglœpi og refsingar (tilvísanir eru til enskr-
ar þýðingar, On Crime and Punishment, skammstafað OCP héðan í frá) eftir Beccaria fyrir
endurbætur í anda frjálslyndisstefnunnar á hugmyndum manna um refsingar: frá síðari hluta
átjándu aldar til loka þeirrar nítjándu höfðu öll lönd Evrópu, að Rússneska keisaradæminu
undanskildu, gert breytingar á hegningarlögum sínum sem sóttar voru í verk hans, eða voru
innblásnar af þeim.
46 OCP.III.
47 OCP.XI.
48 OCP, XII. Tilefnið fyrir áhrifum Beccarias á Jeremy Bentham gæti ekki verið augljósara.
49 Tveimur öldum síðar, í The Paradox of Cruelty, kallar Philip Hallie refsingar ,gagnverkandi
grimmd' ríkisins gegn .virkri grimmd1 glæpamannsins.
50 OCP.XIII.
51 OCP, XXVIII.
52 OCP, XXVIII. Beccaria erekki einn um að telja refsingar vera af hinu illa;Tómas af Aquino
ogThomas Hobbes voru til að mynda sama sinnis. í þessum skilningi er frjálslyndisstefnan
sjálf ekki grimmúðleg, heldur refsirétturinn sem slíkur. En frjálslyndisstefna, hvort heldur
hún er í anda Rawls eða Nozicks, hafnar ekki refsirétti. Þvert á móti hafa umbætur á
honum á grundvelli frjálslyndisstefnunnar verið einn mikilvægasti þátturinn í sögulegri
staðfestingu frjálslyndisstefnunnar, sem hefur ávallt litið svo á að stofnanir ríkisins gegni
undirstöðuhlutverkum leiðsagnar og framfara, sérstaklega stofnanir löggjafar- og dómsvalds.
Beccaria ræðst í raun ekki á refsirétt per se, heldur hinn ófrjálsa refsirétt síns tíma.