Hugur - 01.06.2009, Page 134

132
Róbert Jack
áhersla á aðra þætti en sjálft námið í skólastarfi, þ.á m. tilfinningalíf nemenda, hafi
þar eitthvað að segja. Hér kunna sjálfshjálparfræði að eiga einhvern hlut að máli,
hver svo sem áhrifin eru og hverjir svo sem teljast sjálfshjálparfræðingar. En Sal-
erno lítur alveg fram hjá þeim möguleika að áherslan á tilfinningalífið hafi sprottið
af alvarlegum vanda, þ.e. of mikilli áherslu á rök- og málgreind í skólastarfi, og sé
því til bóta.
Salerno talar reyndar almennt eins og hann sé blindur á þörf manneskjunnar til
að þroska vitundarlífið sem að jafnaði er stór þáttur í umfjöllun sjálfshjálparrita.
Helst má skilja á honum að honum finnist það til óþurftar að fjalla um þessa
hluti29 og hann virðist annaðhvort ekki vilja skilja eða ekki geta skilið umfjfillun
sjálfshjálparfræða um þá. Eg tek tvö dæmi. A einum stað þar sem Salerno talar
um að sjálfshjálparfræði vilji vinna á ótta fólks segir hann, eins og til að svara þessu
kvabbi, að það sé nú gagnlegt að óttast suma hluti, því það muni verja mann fyrir
sársauka, auðmýkingu og dauða.30 Vissulega er þetta rétt hjá Salerno, en það er þó
staðreynd að margir verja nokkurri orku dag hvern í að óttast þarflaust og án góðr-
ar ástæðu, orku sem mætti til dæmis nýta í að læra heima. Á öðrum stað gerir
Salerno stutta samantekt á fordómum sínum og segir rakalaust að sjálfshjálpar-
fræðingar telji „umhyggju fyrir fólki jafngilda meðvirkni, sjálfsfórn jafngilda
masókisma, að ala upp hlýðin börn jafngilda illri meðferð á börnurn."31 Svona
túlkanir þarf auðvitað að rökstyðja, en aftur víkur Salerno sér undan því að fást
raunverulega við það sem sjálfshjálparfræðingarnir segja.
Eins og áður segir hefur Salerno skýringu á þessu öllu. Sjálfshjálparfræðin snúist
öðru fremur um að græða peninga, þetta er rauði þráðurinn í bókinni. Þessu til
stuðnings má nefna að af 250 blaðsíðum meginmáls bókarinnar innihalda a.m.k.
58 dollaramerki og auk þess er stundum fj allað um peninga án þess að notað sé
dollaramerld. I ljósi takmarkaðrar sýnar Salernos á vitundarlífið dettur mér helst
í hug það sem einhver sagði um mikilvægi verkfæra: ef eina verkfærið sem maður
hefur er hamar fer allt að líta út eins og nagli. Bók Salernos endar þannig á helstu
skýringu hans á mannlegu atferli: „Og það gerir þau rík.“32
Hugmyndafrœði óraunveruleikans?
Eins og Salerno hefur Stewart Justman skrifað heila bók um sjálfshjálparfræði,
Fool’s Paradise: The Unreal World ofPop Psychology. í bókinni hyggst Justman sýna
hvernig sjálfshjálparrit allt frá 7. áratugnum hafi byggt á óraunverulegum hug-
myndum útópismans. Þrátt fyrir að gera fyrirvara um mikilvægi þerapíu almennt
segir Justman það markmið bókarinnar að lækna lesendur með því að fletta ofan
af villum og yfirskini sjálfshjálparrita, en það sé gott markmið vegna mikilla skað-
legra áhrifa þeirra.33 Meginnálgun Justmans er því úttekt á hugmyndafræði og
skaðlegum hugmyndum í sjálfshjálparritum.
29 Sbr. Salerno (2005:159 og 183).
30 Salerno (2005:141).
31 Salerno (2005:158-159).
32 Salerno (2005: 251).
33 Justman (2005: 7).