Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 153

Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 153
Inngangur að hugsun Emmanuels Levinas 151 hinnar fyrstu heimspeki. En því þarf að bæta við að af þessu leiðir að siðfræðin getur ekki verið traust undirstaða fyrir tiltekið kerfi eins og raunin varð innan heimspekinnar og verufræðinnar. Þetta er það sem Levinas á við með „upp- hafsleysi". Siðfræðileg ábyrgð liggur sjálfsveruleikanum til grundvallar og setur mark sitt á hann, en hún er ekki „arché“ - meginregla eða upphaf- því hún á sér hvorki eðli (henni verður ekki komið fyrir innan verufræðikerfis) né upptök: hún er af toga ómunatíðarinnar. Já, til er tími sem skilja má á grundvelli nærverunnar og nútíðarinnar, þar sem fortíðin er ekkert annað en nútíð sem haldið er í og framtíðin er nútíð í vændum [sbr. eftirheldni [rétention\ og framleitni \_protention\ hjá Husserl14]. Endurbirtingin væri þá grundvallarháttur hugarstarfseminnar. En útfrá siðfræðilegum tengslum við Hinn se' égglitta í tímahugtakpar sem fortíð ogframtíð eiga sér sérstaka merkingu. I ábyrgð minni Jyrir Hinum kemurfortíð Hins, sem hefur aldrei verið nútið min, „mér við“, hún er ekki endurbirtingfyrir mér. Hvað framtíðina varðar, þá er hún ekki vænting mín eftir nútíð sem bíður mín fullbúin og sambærileg við óhagganlega skipan verunnar, „rétt eins og væri hún þegar komin“, rétt eins og tíman- leikinn væri einn óslitinn samtími.15 Þessi fyrirbærafræði ábyrgðarinnar sem kemur yfir mig í samfundinum við Hinn og við reynum hér að ná tökum á leiðir í ljós þrjá þætti siðfræðinnar sem fyrri heimspekingar hafa vanrækt: (i) hin siðfræðilegu tengsl búa yfir tímanlegri vídd sem þeim er eiginleg og Levinas nefnir „söguleika" [„diachronieff (2) þessi tímanlega vídd siðfræðilegra tengsla kallast ekki á við fortíð Hins þannig að ég þekki þessa fortíð eins og hún væri mér saga eða frásögn, heldur stafar tengingin hér af því að Hinn býr yfir „ómunafortíð", fortíð sem ætið verður mér ókunn vegna þess að Hinn þekkir hana ekki sjálfur, að minnsta kosti ekki að öllu leyti; og þar af leiðir (3) að sú staðreynd að mér er kleift að finna til ábyrgðar gagnvart Hinum verður hvorki rakin til samnings né heldur á hún rætur að rekja til samfélagsins, hvað þá til einfaldrar viljahyggju \volontarisme\. 14 Sbr. Edmund Husserl, Sur la phénoménologie de la conscience intime du temps, þýð. Jean- Fr,imI'ois Pestureau, Grenoble, Jéröme Millon, Collection Krisis, 2003. 1 þessari bók eru íyrirlestrar sem haldnir voru 1901,1905 og 1907. [Fjallað er um þessi hugtök, og greiningu Husserls á tímanum almennt, hjá Dan Zahavi, „Sjálfið og tíminn", Viðar Þorsteinsson þýddi, Hugur 17/2005, bls. 97-107, hér bls. 103-104. - Þýö.} 15 Emmanuel Levinas, Entre nous. Essais sur le penser-a-l’autre, París, Bernard Grasset, 1991, bls. 133-4. Skáletrun mín. 16 Þetta hugtak er afar margslungið hjá Levinas og við getum ekki gert því fullnægjandi skil hér. Þó má geta þess að söguleikahugtakið hefur ekki sömu merkingu hjá Levinas og það hefur hjá Ferdinand de Saussure. Levinas kallar tímanleika siðfræðinnar „söguleika” vegna þess að hann felur í sér að flæði ætlandinnar er skorið „á ská“ (díagónalt) sé miðað við hefðbundinn skilning fýrirbærafræðinnar frá dögum Husserls á umræddu flæði. Um þessi efni má lesa hjá Paul 01ivier,„Diaconie et diachronie: De la phénoménologie á la théologie“, Noesis, nr.3 (La métaphysique d’Emmanuel Levinas), 2000, vefslóð http://noesis.revues.org/ documentio.html.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198

x

Hugur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.