Hugur - 01.06.2009, Side 174

Hugur - 01.06.2009, Side 174
172 Þorsteinn Vilhjálmsson Níundi kafli ber heitið „Gagnrýnin rökhyggja Poppers" og er aðeins n blaðsíður en að vísu gagnorður því að höfundur er þar greinilega á heimavelli.Tíundi kafli þallar síðan um Kuhn og Feyerabend. Hann er aðeins 12 síður sem verður að teljast lítið miðað við mikilvægi Kuhns í vísindafræðum nútímans, en sem betur fer hafa aðrir fj allað talsvert um hann á íslensku.4111. kafla er síðan rætt um hugmyndir Lakatosar og Laudans um rannsóknaráætlanir og rannsóknarhefðir. Efni þess kafla er bæði áhugavert og skilmerkilega fram sett, þó í stuttu máli sé. Það voru einmitt glöggar lýsingar þess kafla sem kveiktu hjá greinarhöfundi hugmyndina um að nú væru menn að reyna að komast undir regnbogann eins og fyrirsögn greinarinnar vísar til. Regnboginn færist sem kunnugt er sífellt undan slíkum tilraunum og verður vikið aftur að því hér á eftir. Vísindaheimspekin og kortin Nú vendum við okkar kvæði í kross og ræðum nokkra hríð um nokkur meiri hátt- ar viðfangsefni sem kvikna við lestur á bók Erlendar, án þess að við byggjum þá endilega á einstökum atriðum í henni. Það er viðsjált viðfangsefni að ætla sér að skilgreina vísindin umfram það sem felst í orðinu sjálfu. Þessi viðleitni minnir stundum á dæmisöguna um manninn sem átti að gera nákvæmt kort af tilteknu landsvæði fyrir konung sinn. Konung- urinn fann alltaf eitthvað að nákvæmni kortsins þar til maðurinn kom með kort sem var einfaldlega í mælikvarðanum einn á móti einum: Kortið var algert afrit af veruleikanum sem ætlunin var að lýsa. En þá rann upp fyrir mönnum að slíkt kort er gagnslaust: Við höfum engan ávinning af að skoða það frekar en veruleikann sjálfan.5 Að þessu leyti varð kortagerðin eins og gönguferð undir regnbogann: Markmiðið reyndist fullkomlega utan seilingar þegar betur var að gáð. Raunar þarf kortið ekki að vera svona nákvæmt til þess að við bölvum nákvæmni þess í sand og ösku; stundum eru kort alltof nákvæm fyrir það sem við höfum í huga, bæði of stór og fyrirferðarmikil og eins alltof ýtarleg þannig að við fáum ekki þá yfirsýn sem við ætluðum okkur og smáatriðin drekkja aðalatriðunum sem við sækjumst eftir hverju sinni. Sum fyrirbæri eiga kannski heldur ekkert erindi á nein kort. Þegar ég horfi út um gluggann uppi í sveit sé ég ýmislegt sem þetta á við um: Þannig höfum við ekki áhuga á að skrá einstök grasstrá sumarsins á kort, hvað þá heldur sveiflur þeirra fýrir vindinum eða vindinn sjálfan. Slíkt er forgengilegt, segjum við, og stoðar lítið að skrá það á kort. En hvað þá með blómin sem vaxa á sama stað ár eftir ár, runnana og trén, trjálundina, skógana og rofabörðin sem verða horfin eftir nokkur ár? Svörin við þessu fara eftir því hversu lengi við ætlum kortinu að halda gildi sínu og ekkert kort stendur óhaggað endalaust. Ef við ætlum kortinu að gilda 4 Þorsteinn Gylfason, 1975. Auk þessarar prýðilegu greinar um Popper og Kuhn má nefna bækur greinarhöfundar, 1986-1987, sem eru skrifaðar undir umtalsverðum áhrifum frá kenn- ingum Kuhns 5 Þessa flökkusögu er að finna í skemmtilegum búningi hjá Borges, 1990, 92, undir heitinu „Um vísindalega nákvæmni“. Önnur þýðing er í grein Þorsteins Gylfasonar, 1996,161.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.