Hugur - 01.06.2009, Síða 174

Hugur - 01.06.2009, Síða 174
172 Þorsteinn Vilhjálmsson Níundi kafli ber heitið „Gagnrýnin rökhyggja Poppers" og er aðeins n blaðsíður en að vísu gagnorður því að höfundur er þar greinilega á heimavelli.Tíundi kafli þallar síðan um Kuhn og Feyerabend. Hann er aðeins 12 síður sem verður að teljast lítið miðað við mikilvægi Kuhns í vísindafræðum nútímans, en sem betur fer hafa aðrir fj allað talsvert um hann á íslensku.4111. kafla er síðan rætt um hugmyndir Lakatosar og Laudans um rannsóknaráætlanir og rannsóknarhefðir. Efni þess kafla er bæði áhugavert og skilmerkilega fram sett, þó í stuttu máli sé. Það voru einmitt glöggar lýsingar þess kafla sem kveiktu hjá greinarhöfundi hugmyndina um að nú væru menn að reyna að komast undir regnbogann eins og fyrirsögn greinarinnar vísar til. Regnboginn færist sem kunnugt er sífellt undan slíkum tilraunum og verður vikið aftur að því hér á eftir. Vísindaheimspekin og kortin Nú vendum við okkar kvæði í kross og ræðum nokkra hríð um nokkur meiri hátt- ar viðfangsefni sem kvikna við lestur á bók Erlendar, án þess að við byggjum þá endilega á einstökum atriðum í henni. Það er viðsjált viðfangsefni að ætla sér að skilgreina vísindin umfram það sem felst í orðinu sjálfu. Þessi viðleitni minnir stundum á dæmisöguna um manninn sem átti að gera nákvæmt kort af tilteknu landsvæði fyrir konung sinn. Konung- urinn fann alltaf eitthvað að nákvæmni kortsins þar til maðurinn kom með kort sem var einfaldlega í mælikvarðanum einn á móti einum: Kortið var algert afrit af veruleikanum sem ætlunin var að lýsa. En þá rann upp fyrir mönnum að slíkt kort er gagnslaust: Við höfum engan ávinning af að skoða það frekar en veruleikann sjálfan.5 Að þessu leyti varð kortagerðin eins og gönguferð undir regnbogann: Markmiðið reyndist fullkomlega utan seilingar þegar betur var að gáð. Raunar þarf kortið ekki að vera svona nákvæmt til þess að við bölvum nákvæmni þess í sand og ösku; stundum eru kort alltof nákvæm fyrir það sem við höfum í huga, bæði of stór og fyrirferðarmikil og eins alltof ýtarleg þannig að við fáum ekki þá yfirsýn sem við ætluðum okkur og smáatriðin drekkja aðalatriðunum sem við sækjumst eftir hverju sinni. Sum fyrirbæri eiga kannski heldur ekkert erindi á nein kort. Þegar ég horfi út um gluggann uppi í sveit sé ég ýmislegt sem þetta á við um: Þannig höfum við ekki áhuga á að skrá einstök grasstrá sumarsins á kort, hvað þá heldur sveiflur þeirra fýrir vindinum eða vindinn sjálfan. Slíkt er forgengilegt, segjum við, og stoðar lítið að skrá það á kort. En hvað þá með blómin sem vaxa á sama stað ár eftir ár, runnana og trén, trjálundina, skógana og rofabörðin sem verða horfin eftir nokkur ár? Svörin við þessu fara eftir því hversu lengi við ætlum kortinu að halda gildi sínu og ekkert kort stendur óhaggað endalaust. Ef við ætlum kortinu að gilda 4 Þorsteinn Gylfason, 1975. Auk þessarar prýðilegu greinar um Popper og Kuhn má nefna bækur greinarhöfundar, 1986-1987, sem eru skrifaðar undir umtalsverðum áhrifum frá kenn- ingum Kuhns 5 Þessa flökkusögu er að finna í skemmtilegum búningi hjá Borges, 1990, 92, undir heitinu „Um vísindalega nákvæmni“. Önnur þýðing er í grein Þorsteins Gylfasonar, 1996,161.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196
Síða 197
Síða 198

x

Hugur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.