Læknablaðið - 15.01.1995, Side 40

32
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
á tímabilinu reiknast aukningin 26,2% sem
svarar til 3,0% aukningar á ári. Mikilvægi þess
að samræma aðferðir við talningu á rannsókna-
fjölda er augljóst og mælt er með því að sú
aðferð, sem notuð var í þessari könnun, verði
framvegis notuð við skýrslugerð um rann-
sóknafjölda hér á landi.
Breytingar á fjölda rannsókna eftir rann-
sóknafiokkum reyndust mjög mismunandi eins
og kemur fram í töflum III og VI. Aukning
bakteríuræktana reyndist vera 53%, meinefna-
fræðirannsóknir jukust um tæp 50%, blóð-
meinafræðirannsóknir stóðu nokkurn veginn í
stað, þvagrannsóknum fækkaði um 25% og
öðrum rannsóknum fjölgaði um 26%. Ekki er
ljóst hvað veldur svo mismunandi breytingum
eftir rannsóknaflokkum en vera kann að lækn-
ar leggi nú meiri áherslu á bakteríurannsóknir
en áður eða að bakteríusýkingar korni í vax-
andi mæli til kasta lækna.
Meinefnafræðirannsóknir hafa aukist mikið
hjá öllum tegundum stofnana og kann það að
tengjast auknu framboði eða auknu mikilvægi
þeirra við lækningar. Fækkun þvagrannsókna,
sem átti sér stað hjá öllum gerðum stofnana,
kann að endurspegla efasemdir um gildi þeirra
við lækningar (5) ásamt vaxandi áherslu á
bakteríuræktanir til greiningar þvagsýkinga.
Einnig er athyglisverð hliðrun rannsóknastarf-
semi frá smáum stofnunum til þeirra stærri.
Fjölgun rannsókna við stór sjúkrahús reyndist
30%, við önnur sjúkrahús 14,5% en við heilsu-
gæslustöðvar fækkaði rannsóknum um 10%.
Aðgengilegar upplýsingar um rannsókna-
fjölda meðal annarra þjóða eru af skornum
skammti. Samkvæmt norskri könnun (6) var
fjöldi rannsókna á íbúa í Noregi um það bil átta
árið 1989 og virðist því ívið meiri en á íslandi.
Nákvænrur samanburður er þó erfiður, meðal
annars vegna þess að talningaraðferðin í
norsku könnuninni var ekki stöðluð. Aukning
rannsókna í Noregi milli áranna 1980 og 1989
var áætluð 81% í sömu könnun og virðist því
ljóst að töluvert meiri aukning hefur átt sér
stað í Noregi en hér á landi síðasta áratug. I
Bandaríkjunum var árlegur fjöldi rannsókna á
íbúa talinn 27 árið 1981 (7) og aukning rann-
sókna á sjöunda og áttunda áratugi þessarar
aldar 10-15% á ári (8).
Rannsóknaval breyttist lítið hér á landi frá
1982 til 1990. Blóðhagur var langalgengasta
rannsóknin og sökk í öðru sæti bæði árin. S-
Kreatínín tók við þriðja sæti af S-Kalíum sem
féll í fjórða sæti, og S-Klóríð féll úr sjöunda
sæti í það tíunda. Að öðru leyti var röð rann-
sókna í 10 fyrstu sætunum óbreytt. Neðar á
listanum urðu meiri breytingar. Til dæmis juk-
ust mælingar á CRP, skjaldkirtilshormónum
og kynhormónum mikið og nýjar rannsóknir
eins og CK-MB og PSA bættust við. í bakter-
íurannsóknum ruddu skyndipróf sér til rúms.
Rannsóknastarfsemi er umtalsverður þáttur
í heilbrigðiskerfinu eins og sést á því að kostn-
aður vegna rannsókna var um 1250 milljónir
króna á verðlagi ársins 1990 ef miðað er við
niðurstöður þessarar könnunar og gjaldskrá
Læknafélags Reykjavíkur og Tryggingastofn-
unar ríkisins, en raunkostnaður mun vera
nokkru lægri. Bakteríurannsóknir eru ekki
með í þessari tölu vegna óraunhæfrar verðlagn-
ingar í gjaldskránni.
Nokkrar stofnanir, aðrar en þær sem hér
hefur verið fjallað um, annast þjónusturann-
sóknir sem ekki eru taldar með í þessari könn-
un. Má þar nefna Blóðbankann í Reykjavík
sem gerði 194.337 rannsóknir (9), Rannsókn-
astofu Háskólans í ónæmisfræði með 26.021 (9)
og Rannsóknastofu Háskólans í lyfjafræði með
3.736 rannsóknir (10). Ekki var gerð tilraun til
að fá upplýsingar um mælingar á glúkósa og
fleiri efnum í blóði í heimahúsum og við legu-
deildir sjúkrahúsa eða áætla fjölda þeirra.
Stór hluti þeirra sem svöruðu tók þátt í ytra
gæðaeftirlitskerfi eða sýndi áhuga á þátttöku.
Áhugi á gæðatryggingu við íslenskar rannsókn-
astofur fer vaxandi og nýleg könnun á blóðfitu-
mælingum við íslenskar rannsóknastofur (11)
benti ótvírætt til þess að samvinna í gæðamál-
um stuðli að samræmi í niðurstöðum.
Flestar rannsóknastofur landsins hafa reglu-
bundið innra gæðaeftirlit með öllum rannsókn-
um og jafnframt hafa stærri rannsóknastofur
um árabil verið þátttakendur í ytra gæðamati
sem tekur til hluta af rannsóknunum eins og
sést í töflu V. Á Vesturlöndum hafa fagfélög
meinefnafræðinga haft forgöngu um slíkt
gæðamat og komið upp skipulagðri starfsemi á
því sviði. Sums staðar hefur iðnaðurinn og hið
opinbera tekið þátt í þessari starfsemi. Öll
löndin næst okkur í Evrópu hafa haft ytra
gæðamat á landsvísu í meira en 20 ár og innan
Evrópu hefur verið stofnaður samstarfshópur
þeirra aðila sem annast gæðamatið (European
External Quality Assurance Organisers Work-
ing Group). Á Norðurlöndum er ytra gæðamat
rekið í nánum tengslum við fagfélögin og mætti