Helgafell - 01.05.1953, Blaðsíða 42
40
HELGAFELL
hörpunnar á millum sínum. Það er helþung sorgin, vonin og
söngurinn. Sú mynd er ekki í tré, heldur steypt í svartan stein.
Ég veit að slík mynd skelfir margan manninn og mörgum
finnst hún ljót. Sjálfur vildi ég sjá hana risastóra á klettunum
fyrir ofan Borg, þar sem hún mundi blasa við firði og fjöllum,
hylling okkar til þessa mesta skálds Norðurálfu. En því verður
víst ekki að heilsa. Egill kemur þar áreiðanlega, kembdur og
þveginn, á nýbryddum kúskinnsskóm og sjakketi, og þá annað-
hvort í kirkjugarð eða við kórbak.
En hvernig væri hægt að hylla Egil, Sonartorrek hans eða
Höfuðlausn, öðruvísi en á máli þessara sterku og óvægu forma?
Engin blindun smáatriða má koma þar til. Aðeins skáldflug
mikils snillings getur gert það svo, að ekki verði hlægilegt.
Ég hef séð líkneskju Snorra standa í Reykholtshlaði, vígða
mörgum ræðum. En aldrei mun sú mynd tengjast minningunni
um höfund Heimskringlu, — þetta lánaða andlit og þessi lánaði
líkami getur aldrei orðið tákn Snorra, heldur aðeins þeirrar and-
legu fátæktar sem ekkert sér merkilegra en spegilmynd sjálfr-
ar sín.
Eða hvernig væri hægt að kalla fram myrkur og kynngi
íslenzkrar þjóðtrúar með snurfusuðum penpíuskap natúralism-
ans? Ég hef staðið andspænis Helreið Ásmundar uppi á Lista-
safni og heyrt fólk segja: Og á þetta að vera maður á hesti?
Síðan brosað og snúið frá. Víst er það maður á hesti. Ekki bóndi
á vekringi í útreiðartúr, heldur vágestur allra vágesta á eyk
dauðans. Það er myrk Helreiðin sem menn sáu geysast um sveitir
á undan Svartadauða og Móðuharðindum, lamandi ógn drep-
sóttar, sem enginn fékk spyrnt við. En í senn er það blind og
blóðþyrst helreið nútímans. Það er von að fólk brosi, — svona
skrýtilegan útreiðartúr hefur það aldrei séð.
Ég legg engum til lasts, þótt skilningurinn á hugtakinu „feg-
urð" verði þeim þröskuldur á vegi til þessara mynda. Það var
höfuðkenning natúralismans að listaverk ættu að vera ,,fögur",
en skilgreining hugtaksins fól meðal annars í sér „yndisþokka"
og „sarnræmi". Samkvæmt þessum skilningi eru mörg af nýjustu
verkum Ásmundar mjög „ljót". Frá sjónarhóli nútímalistar verð-
ur að kasta öðru hvoru fyrir borð, kröfunni um „fegurð" lista-
verks eða þá skilgreiningu hugtaksins. Mannlegar tilfinningar