Helgafell - 01.05.1953, Blaðsíða 103

BÓKMENNTIR
101
VIII.
Um Ólaf konung digra og heicnild-
ina um hann fer Gerpla þessum orð-
ucn: „Aungum hefur þó Ólafur kon-
úngur jafnkær orðið sem íslenzkum
skáldum, og er þar til marks að aldrigi
hefur í heimi verið bók ritin um kon-
únga, né um sjálfan Krist in heldur,
er kæmist í hálfkvisti við þá er Snorri
hinn fróði hefur saman setta, og heit-
ir Ólafs saga hins helga”.
Við skjótan lestur mun mörgum finn-
ast, að með engan tr.ann sé hraklegar
farið í Gerplu en Ólaf konung, dýr-
ling Norðmanna. Og satt er það: af
Olafi konungi stafar í Gerplu aðeins
sá ljómi, er þeir svarabræður, Þorgeir
og Þormóðyr, tignuðu og hylltu. Hann
er víkingurinn, sem leggur undir sig
allan Noreg, með báli og brandi, brenn-
lr byggðir, meiðir menn og drepur.
Slíkurn höfðingja vildu þeir fóstbræður
Þjóna. Hann var þeirra konungshug-
sjón.
En þeim, sem hneykslast á túlkun
Laxness á Ólafi digra, væri hollt að
lesa Ólafs sögu Haraldssonar eftir
Snorra Sturluson, samhliða Gerplu.
Þá mundi margt án efa skýrast fyrir
,rr>önnum, se-m þeim var ekki áður ljóst.
Hver sem les sögu Snorra með athygli
Þlýtur að sjá skyldleikann með Gerplu.
sumu leyti hefur Snorri lagt Lax-
^ss upp í hendur túlkun á Ólafi.
lafs saga helga eftir Snorra nálgast
sums staðar að vera níð um dýrling-
mn- Það er t. d. engin tilviljun, er
n°rri segir um Ólaf, þá er honum var
engið skip tólf ára gömlum, en Hrani
°stri Þans var honum til forráða:
” rani sat við stýrihömlu; því segja
®Umir tuenn, að Ólafur væri háseti, en
ann var þó konungur yfir liðinu,”
Slíkum athugasemdum læðir Snorri
inn í textann konungi til óvirðingar.
En hitt skiptir þó meira máli, að
Snorri heldur jafnan uppi vörnum fyrir
bændur gegn álögum konunga og jarla,
er stöfuðu af hernaði þeirra. Hvergi
kei.mur þetta betur fram en í þeim
þætti Ólafssögu, er segir frá Orkneyja-
jörlum. Um þá jarla, Einar og Brúsa,
segir Snorri: ,,Þá tók bóndum að le:ð-
ast það starf, en jarl hélt fram með
freku öllum álögum, og lét engum
manni hlýða í móti að mæla; Einar
jarl var hinn mesti ofstopamaður. Þá
gerðist í hans ríki hallæri af starfi og
fékostnaði þeim, er bæodur höfðu, en
í þeim hluta lands, er Brúsi hafði var
ár mikið og hóglífi bóndum; var hann
vinsæll.”
í ræðu Þorgnýs lögmanns og afstöðu
bænda í Svíþjóð til hernaðarstefnu
Ölafs skautkonungs er hið sama upp
á teningnum: jafnan tekur Snorri mál-
stað bænda. Á undan Stiklarstaðaor-
ustu leggur Snorri Sigurði biskupi þessi
orð í munn, er hann flytur fyrir bænd-
um eggjunarræðu: ,,því að nú er ærin
nauðsyn til, ef Ölafur þessi ætlar enn
eigi af að láta að herja á yður; vandist
hann því þegar á unga aldri að ræna
og drepa sr.enn og fór til þess víða um
lönd.“
Af þessum fáu dæmum má það vera
ljóst, að Gerpla fylgir í túlkun sinni á
hinum kristna víkingi fornri bók-
menn.taarfleifð íslenzkri, sem runnin er
frá Snorra sjálfum. 1 þessu efni kom
Laxness ekki að ónumdu landi. Hann
heldur áfram þeirri stefnu, er Snorri
Sturluson hafði markað, er hann tók
að tína fjaðrirnar af dýrlingnum og
skilaði honum íslenzkum bókmenntum
sem ágjörnum ofbeldismanni, er einskis
sveifst til þess að efla völd sína og ríki.