Helgafell - 01.05.1953, Blaðsíða 97

BÓKMENN I IR
95
laus eintrjáningur, virðist gersneyddur
öllum mannlegui.-n kenndum nema
þeirri að drepa sér til frægðar. Höf-
undur Gerplu hlífir honum þó við þeirri
frásögu heimildar sinnar, Fóstbræðra-
sögu, er Þorgeir hjó höfuðið af mann-
mum vegna þess eins, að hann lá svo
vel við högginu. Laxness lætur hann
ekki drepa menn af meðfæddri
grimmd, af kvalalosta. Hann drepur
i nafni kappahugsjónar víkingaaldar-
mnar, af metnaði, fyrir frægðarorð.
^egar hann er kominn á útlendar slóð-
lr víkinga þykist hann lítt sæmdur af
því að fletta klæðum munka og nunn-
ur eða óléttar konur, hann vill ekki
heldur með vopnum leggja ómálga
börn né þá menn er skortir karl-
u^ennsku til að verja eigur sínar. Því
er það að honum fallast með öllu hend-
ur þegar hann lendir skipbrotsmaður
^já írskum munkum. Þar höfðu víking-
ar rænt öllu sem rænt varð, unz hinir
heilögu menn sáu, að örbirgðin var
þeirra bezta vörn, en tönn heilagrar
^élindu hvorttveggja í senn: auður
þeirra og öryggi gegn ránsmönnum vík-
lngaflotanna. Laxness gerir sér það að
ei* að láta Þorgeir hnjóta um þær
®taðreyndir lífsins, sem hann fékk ekki
faðið við : algera öreign þeirra, er hann
Vildi ^erja á, og viljaleysi hinna snauðu
t'l að verja sig eftir að öllu hefur ver-
lð rænt.
Þótt Þormóður Bessason sé barn vík-
lngaaldarinnar er hann þó af öðrum
n8a en Þorgeir svarabróðir hans. Hann
e ur hlotið að tannfé goðagjöf skáld-
SKaparins. Hetja er hann að vísu, en
ann er fyrst og fremst skáld og sam-
Væ>mt tízku sinna tíma átti hann að
era hetjuskáld. Laxness leggur Þor-
8e,ri 1 nvunn þau orð, er lýsa vel þess-
m lveirnur manngerðum víkingaaldar-
innar, hetjunni og skáldinu: ,,Eingi
maður er hetja sem vel er kvæntur og
á fagrar dætur, svo sem Egill átti,
mælti Þorgeir. Hetja er sá er hræðist
aungvan mann og eigi goð né kyk-
vendi, og eigi fjölkýngi né tröll, og
eigi sjálfan sig né örlög sín, og alla
skorar á hólm, uns hann lýtur í gras
fyrir vopni óvinar; og skáld sá einn
er stærir hróður þvílíks manns“.
Þormóður skáld reynir að lifa sam-
kvæmt þessum stranga hetjuboðskap,
en tekst það ekki alltaf, þótt hann að
lokum fórni aleigu sinni og hcumingju
fyrir hann. En Þormóður er marglynd-
ur, hefur ,,eftirlæti af konum“, ástir
hans hafa mýkt víkingslundina í hon-
uim, gert hann mennskan, skáldeðlið
gæddi hann efanum, svo að það flögr-
ar stundum að honum, að hann hafi
goldið hetjuhugsjón sjálfs sín og aldar
sinnar of dýru verði. En fyrst og fremst
var honum gefinn hæfileikinn til að
trega það, sem hann hafði misst og af
sér brotið.
1 þessari stórbrotnu hljómkviðu lauss
máls, sem Gerpla er, er surnar fegurstu
hendingarnar að finna, þegar Þormóð-
ur harmar þá hamingju, er hann sleppti,
þá er hann bjó í sælu með Þórdísi í
Ögri við Djúp. Þetta tregastef er end-
urtekið nokkrum sinnum í bókinni þeg-
ar Þormóður hefur leitað á brott til að
hefna Þorgeirs fóstbróður síns. Hann
fer með þetta stef í síðasta sinn í bók-
arlok, nóttina fyrir Stiklarstaðaorustu,
er hann segir Olafi digra frá kvæði því,
er hann hefur ort um garpinn mikla,
svarabróður sinn, og konung hans:
,,Þetta kvæði keypta eg við sælu minni
og sól, og dætrum mínum, túngli og
stjörnu, og við fríðleik sjálfs mín og
heilsu, hendi og fæti, hári og tönn,
og loks við ástkonu minni er byggir