Frjáls verslun - 01.05.2015, Side 185

FRJÁLS VERSLUN 5 tbl. 2015 185
Guðrún lauk stúdents­prófi frá MR vorið 1956 með einkunn­inni 9,25, sem var næstefsta einkunnin
sem gefin var það
árið, og hóf nám í lagadeild Háskóla Íslands
um haustið. Hún segir í viðtali við Orra Pál
Ormarsson í Morgunblaðinu árið 2006 að
margir hafi talið ólíklegt að hún entist lengi
í laganáminu því fyrir henni lægi að giftast,
eignast börn og hætta námi. Foreldrar henn­
ar og systur stóðu þó þétt við bakið á henni
og hvöttu til dáða.
Þegar Guðrún hóf nám við lagadeildina
höfðu einungis tvær konur lokið lagaprófi á
Íslandi, Auður Auðuns og Rannveig Þorsteins­
dóttir. Tvær aðrar voru á þessum tíma við
nám í deildinni, Ragnhildur Helgadóttir og
Auður Þorbergsdóttir, og ein til viðbótar hóf
nám um leið og Guðrún, Hólmfríður Snæ­
björnsdóttir. Guðrúnu var vel tekið í laga­
deildinni en þó voru karlkyns nemendur og
kennarar stundum óöruggir kringum hana.
Kennari í refsirétti sleppti því til dæmis að
ræða kynferðisbrotamál þegar Guðrún var í
tíma, sem var óheppilegt því fyrsta prófmál
hennar reyndist síðan vera opinbert mál
þar sem hún var verjandi manns sem var
ákærður fyrir nauðgun.
Á námsárunum fékk hún brennandi áhuga
á réttindamálum kvenna eftir að Sigurður
Nordal flutti erindi á skemmtun hjá kven­
stúdentafélagi Háskólans. Í erindinu lagði
hann áherslu á mikilvægi þess að konur
öfluðu sér starfsmenntunar og sagði jafn­
framt frá bók Betty Friedan, The Feminine
Mystique, sem Guðrún keypti eftir það og
átti eftir að hafa mikil áhrif á hana.
Guðrún lauk embættisprófi vorið 1961
og stofnaði lögfræðistofu með eiginmanni
sínum, Erni Clausen lögfræðingi. Hún varð
héraðsdómslögmaður 1962 og hæstaréttar­
lögmaður fimm árum síðar. Fram að því hafði
alltaf verið sagt „herra hæstaréttarlögmaður“
og Guðrún segir frá því í ofangreindu viðtali
þegar hún fékk bréf með áletruninni „herra
hæstaréttarlögmaður, frú Guðrún Erlends­
dóttir“.
Árið 1970 hóf Guðrún kennslu við lagadeild
Háskóla Íslands. Árið 1978 sneri hún sér
alfarið að kennslu og var lektor við deildina
frá 1976 til 1979 og dósent frá 1979 til
1986. Árið 1982 bauðst henni að taka sæti
hæstaréttardómara til bráðabirgða ásamt
þremur öðrum vegna óvenjumikils álags á
Hæstarétt. Í ofangreindu viðtali má lesa sögu
frá þessu fyrsta tímabili hennar í Hæstarétti:
„Mér er það til dæmis minnisstætt þegar
ég var að fara í fyrsta málflutninginn. Það
er þannig að forseti réttarins gengur fyrstur
inn í salinn og yngsti dómarinn síðastur. Ég
viðurkenni að ég var mjög kvíðin á þessu
augnabliki og þegar klukkan sló níu og for­
setinn var að ganga af stað gat ég ekki setið
á mér að segja: „Bíðið augnablik!“ Allir litu
við. „Ég þarf aðeins að mála á mér varirnar.“
Þú hefðir átt að sjá svipinn á hinum dómur­
unum. Hann var óborganlegur. Þetta hafði
vitaskuld aldrei gerst áður.“
Þegar þessu tímabundna verkefni var
lokið sneri Guðrún sér aftur að kennslunni
en nokkr um árum síðar var hún skipuð
hæstarétt ardómari árið 1986, fyrst kvenna.
Hún er einnig fyrsta konan til að gegna stöðu
forseta Hæstaréttar en við þeirri stöðu tók
hún árið 1991 og varð þá um leið einn þriggja
handhafa forsetavalds í fjarveru forseta.
Þegar Vigdís Finnbogadóttir undirritaði
kjör bréf sitt fyrir fjórða kjörtímabilið sem for­
seti árið 1992 varð sá sögulegi viðburður að
konur skipuðu í fyrsta sinn æðstu embætti
við embættistökuna, en forseti þingsins,
forseti Hæstaréttar, hæstaréttarritari og
auðvitað forseti Íslands voru allt konur.
Salóme Þorkelsdóttir var á þessum tíma
for seti Alþingis og Erla Jónsdóttir hæstarétt­
arritari. Sem forseti Hæstaréttar lýsti Guðrún
forsetakjöri og útgáfu kjörbréfs og mælti
fram eiðstafinn sem forseti svo undirritaði.
Í starfi beitti Guðrún Erlendsdóttir sér í
málefnum sem vörðuðu réttindi og hag
kvenna. Hún samdi ásamt Hallgrími Dalberg,
ráðuneytisstjóra í félagsmálaráðuneyti, frum­
varp til fyrstu laganna um jafnrétti kvenna
og karla frá árinu 1976, átti sæti í nefnd er
skilaði frumvarpi til nýrra fóstureyðingarlaga
1971­1973, var formaður jafnlaunaráðs og
formaður jafnréttisráðs frá stofnun þess 1976
til 1. desember 1979.
Guðrún sat í stjórn alþjóðasamtaka
kven dómara, International Organization of
Women Judges, frá 1992 til 1998.
Hún var formaður kvennaársnefndar 1975­
1976 og því sú sem setti útifundinn sögulega
24. október 1975 þegar íslenskar konur í
tugþúsundavís mættu í miðbæinn til að sýna
samstöðu og krefjast jafnréttis .
Guðrún Erlendsdóttir er fyrirmynd margra
kvenna í lögmannastétt og fyrsti heiðursfé­
lagi Félags kvenna í lögmennsku. Hún
gegndi starfi hæstaréttardómara í tvo áratugi
en lét af störfum árið 2006.
Guðrún Erlendsdóttir er fyrirmynd
margra kvenna í lögmannastétt og
fyrsti heiðursfélagi Félags kvenna
í lögmennsku. Hún gegndi starfi
hæstaréttardómara í tvo áratugi en
lét af störfum árið 2006.
Guðrún erlendsdóttir er fyrsta konan sem gegndi
starfi hæstaréttardómara. Það gerði hún í tvo
áratugi en lét af störfum árið 2006.