Frjáls verslun - 01.05.2015, Blaðsíða 192

192 FRJÁLS VERSLUN 5 tbl. 2015
Í þessu fallega ljóði segir Einar Bene diktsson allt það fegursta sem hægt er að segja um góða og göfuga móður. Ég hugsa til móður minnar, Ingveldar Ástgeirsdótt ur á
Brúnastöðum, í hvert sinn sem ég les ljóðið.
Hún fæddist á Syðri­Hömrum í Ásahreppi
hinn 15. mars 1920. Hún hlaut barnafræðslu
þess tíma, fór ung á vertíð til Grindavíkur og
var í vinnu mennsku þar til hún kom að Brúna ­
stöðum til föður míns, Ágústs Þorvalds sonar.
Þótt mér sé málið skylt er það engin spurn­
ing í mínum huga að hún hefur verið einhver
duglegasta kona síðustu aldar og búið yfir
miklu vinnuþreki og skipulagsgáfum. Hún
er í hópi þeirra fjölmörgu kvenna sem áttu
stóran skara af börnum og í dag getum við
alls ekki sett okkur í spor þeirra. Foreldr ar
mínir eignuðust 16 börn á 21 ári við að stæð ­
ur sem enginn vildi búa við í dag.
Búið á Brúnastöðum var ekki stórt á nú ­
tíma mælikvarða enda tæknin enn á frumstigi
þegar fyrsta barn þeirra fæddist 1942. Þá
stóð „blessað stríðið“ yfir eins og gamla
fólk ið sagði og tæknin rétt að opna sínar dyr
fyrir íslenskum bændum, allir búskaparhætt­
ir frumstæðir og rafmagn óvíða nema þá til
ljósa, bílar og traktorar sjaldgæfir í sveitunum.
Við systkinin öll nema yngsti bróðirinn fædd­
umst heima á Brúnastöðum. Amma okkar,
Arndís Þorsteinsdóttir á Syðri­Hömrum í
Rang árvallasýslu, var ljósmóðir og tók á móti
öllum börnum dóttur sinnar nema yngsta syn ­
inum, hann fæddist á sjúkrahúsinu á Selfossi.
Þegar ég hugsa um lífsstarf og vinnuþrek
móður minnar undrast ég enn hver hún var.
Ég minnist hennar við að skola þvottinn upp
úr ísköldu vatni í Hvítá og með þvottabrett­
ið og grænsápu að skrúbba óhreinu fötin
okkar. Og svo stóra balann fullan af þvotti
Hópurinn þéttist.
Það leið varla
svo ár að ekki
fæddist barn á
Brúnastöðum frá
því frumburðurinn
Ásdís kom í
heiminn 1942.
Myndin er tekin
1954 á ljósmynda-
stofu á Selfossi
þegar 11 börn
voru fædd á bæn-
um. Frá vinstri:
Valdimar, Hjálmar,
Ketill, Ásdís með
Guðrúnu í fanginu,
Geir og Auður fyrir
framan hann, Þor-
valdur, Gísli, Guðni
og Bragi.
Sunnudagur í sveitinni. Ingveldur
og Ágúst með barnaskarann sinn
framan við gamla bæinn á miðjum
sjötta áratugnum. Sunnudagur var
eini frídagur vikunnar þótt menn
yrðu vitaskuld að mjólka kýr kvölds
og morgna. Frá vinstri: Ásdís, Auður,
Ingveldur með Guðrúnu í fanginu,
Ágúst með Braga í fanginu, Geir fyrir
framan föður sinn, Þorvaldur og
Hjálmar fyrir framan hann, Ketill
og Guðni fyrir framan hann, Gísli
og Valdimar, sem heldur í hornið á
heimalningnum Glanna.
Ég á bú í berjamó. Guðrún, Hrafnhildur, Sverrir,
Tryggvi og Þorsteinn fyrir framan búið sitt fyrir neðan
túngarðinn á Brúnastöðum. Hér var hirt um horn og
leggi þegar lausar stundir gáfust frá bústörfunum,
en þar höfðu allir, jafnt háir sem lágir, hlutverki
að gegna. Myndin var birt í Vikunni 1963 þegar
blaðamaður heimsótti bóndann á Brúnastöðum og
tók langt viðtal við hann.
sunnudagur í sveitinni.
Ingveldur og Ágúst með barnaskarann sinn framan við gamla bæinn á miðjum sjötta
áratugnum. sunnudagur var eini frídagur vikunnar þótt menn yrðu vitaskuld að mjólka
kýr kvölds og morgna. Frá vinstri: Ásdís, Auður, Ingveldur með Guðrúnu í fanginu,
Ágúst með braga í fanginu, Geir fyrir framan föður sinn, Þorvaldur og Hjálmar fyrir
fram an hann, ketill og Guðni fyrir framan hann, Gísli og valdimar, sem heldur í hornið á
heima lningnum Glanna.
gamli bærinn.
Ágúst bóndi reisti gamla
bæinn 1932, liðlega 60 fer-
metra einbýlishús úr timbri
og bárujárni. Glugginn yst til
vinstri var á skrifstofu Ágústs,
við hliðina á honum voru
sparidyrnar og hægra megin
þeirra var glugg inn á herbergi
Guðbjörns frænda. u dir
lægri súðinni var baðstofan
þar sem tíu manns sváfu á
fyrstu árum Guðna.
Gamli bærinn. Ágúst bóndi reisti
gamla bæinn 1932, liðlega 60
fermetra einbýlishús úr timbri og
bárujárni. Glugginn yst til vinstri
var á skrifstofu Ágústs, við hliðina
á honum voru sparidyrnar og
hægra megin þeirra var glugginn
á herbergi Guðbjörns frænda.
Undir lægri súðunni var baðstofan
þar sem tíu manns sváfu á fyrstu
árum Guðna. Efst sér í gluggann á
geymsluloftinu þar sem strákarnir
sváfu einatt á sumrin til að rýma
fyrir yngri krökkunum. Gamli
bærinn var rifnn um 1960. Þegar
mest var bjuggu 16 manns í
bænum.
Í faðmi mömmu. Guðni á öðru ári í kjöltu
Ingveldar móður sinnar fyrir framan gamla
bæinn á Brúnastöðum. Myndin er tekin sumarið
1950. Lopinn er ekki enn farinn að kitla.
Ljósmóðirin. Hjónin Ingveldur Ásgeirsdóttir
og Ágúst Þorvaldsson með Arndísi Þorsteins-
dóttur, móður Ingveldar, í stássstofunni í
nýja bænum, líklega um 1965. Arndís var
menntuð ljósmóðir og tók á móti öllum
börnum Ingveldar, nema Guðna – og yngsta
syninum, Jóhanni. Guðna lá svo mikið á að
komast í heiminn að frú Arndís kom of seint
á vettvang. Hún var ljósmóðir í Ása- og síðar
Djúpárhreppi í hálfa öld. Jóhann var eina
barn Ingveldar sem fæddist á sjúkrahúsi.
Gamli bærinn. Ágúst bóndi reisti
gamla bæi n 1932, liðlega 60
fermetra einbýlishús úr timbri og
bárujárni. Glu ginn yst til vinstri
var á skrif tofu Ágústs, við hliðina
á honum voru sparidyrnar og
hægra megin þeirra var glugginn
á herbergi Guðbjörns frænda.
Undir lægri súðunni var baðstofan
þar sem tíu manns sváfu á fyrstu
árum Guðna. Efst sér í gluggann á
geymslul fti u þar sem strákarnir
sváfu einatt á sumrin til að rýma
fyrir yngri krökkunum. Gamli
bærinn var rifnn um 1960. Þegar
mest var bjuggu 16 manns í
bænum.
Í faðmi mömmu. Guðni á öðru ári í kjöltu
Ingveldar móður sinnar fyrir framan gamla
bæinn á Brúnastöðum. Myndin er tekin sumarið
1950. Lopinn er ekki enn farinn að kitla.
Ljósmóðirin. Hjónin Ingveldur Ásgeirsdóttir
og Ágúst Þorvaldsson með Arndísi Þorsteins-
dóttur, móður Ingveldar, í stássstofunni í
nýja bænum, líklega um 1965. Arndís var
menntuð ljósmóðir og tók á móti öllum
börnum Ingveldar, nema Guðna – og yngsta
syninum, Jóhanni. Guðna lá svo mikið á að
komast í heiminn að frú Arndís kom of seint
á vettvang. Hún var ljósmóðir í Ása- og síðar
Djúpárhreppi í hálfa öld. Jóhann var eina
barn Ingveldar sem fæddist á sjúkrahúsi.
Búist til þingferðar. Ágúst bóndi kominn í betri fötin og
býst til þingferðar. Hann var þingmaður Árnesinga og síðar
Sunnlendinga frá 1956 til 1974 – og þótti hafa hljómmikla
og afar áheyrilega rödd sem eftir var tekið í þingsölum.
Fóstran og urðarkettirnir. Guðný Þórðardóttir með fóstur-
sonum sínum, Ágústi til vinstri og Hjálmtý til hægri. Strákarnir
eru í lánsfötum af efnameiri bæ – og líklega að fara á
jólaskemmtun sem þeir komust iðulega ekki á af því þá
v ntaði spariföt. Strákarnir ólust upp í sárri fátækt á Eyrarb kka
og voru jafnan kallaðir urðark ttirnir, en í urðinni, austast á
Bakkanum, var fátækrahverfi í byrjun síðust ald r.
Rússinn á bænum. Stolt Brúnastaðabóndans leynir sér ekki þar sem hann stendur við hlið fyrstu
bifreiðar sinnar sem sýslungar hans gáfu honum þegar Ágúst var kjörinn á þing 1956. Kaupfélags-
menn gáfu bílnúmerið – og það ekki af lakari sortinni. Rússajeppinn var ferðabíll fjölskyldunnar
þar sem safna mátti saman á annan tug barna á bekkjunum aftur í skut. Í bakgrunni sér í gömlu
fjárhúsin á Brúnastaðaholtinu.
í faðmi mömmu. Guðni á öðru ári í
kjöltu Ingveldar móður sinnar fyrir framan
gamla bæinn á brúna stöðum. myndin er
tekin sumarið 1950. lopinn er ekki enn
farinn að kitla.
rússinn á bænum. stolt brúnastaðabóndans leynir sér ekki þar sem hann stendur við
hlið fyrstu bifreiðar sinnar sem sýslungar hans gáfu honum þegar Ágúst var kjörinn á
þing 1956. kaupfélagsmenn gáfu bílnúmerið – og það ekki af lakari sortinni. rússajepp-
inn var ferðabíll fjölskyldunnar þar sem safna mátti saman á annan tug barna á bekkj-
unum aftur í skut. Í bakgrunni sér í gömlu fjárhúsin á brúnastaðaholtinu.