Tímarit Máls og menningar - 01.12.1953, Side 41

ÚR VINNUSTOFU SAGNASKÁLDS
151
inni, dó gamall vinur og velgerðamaSur hans, Erlendur Guðmundsson
(í Unuhúsi). Við þetta tækifæri birti Halldór fallega minningargrein
um Erlend, og var hún síðar prentuð í Reisubóltarkorni (1950). I
Atómstöðinni sjálfri segir höf., eins og kunnugt er, að sú bók sé „sam-
in í minníngu Erlends í Unuhúsi“. En hér er sambandið sterkara milli
tileinkunar og bókar en í flestum slíkum tilfellum. Ef lýsing minningar-
greinarinnar á Erlendi er borin saman við lýsingu sögunnar á organist-
anum,* verður brátt ljóst, hve margt er áberandi líkt með þessum sér-
kennilegu mönnum.
Ekki er loku fyrir það skotið, að Halldór hafi frá upphafi léð orgel-
kennaranum einhverja drætti frá Erlendi. En hitt virðist auðséð af
handritunum, að andlát þessa fornvinar hans hafi ýtt undir höf. að
breyta persónu organistans ákveðið í áttina til Erlends. í G er hvergi
minnzt á Erlend. En á bls. 134 neðst í A er skrifað: „ ,Talið ekki illa um
úngt fólk í mín eyru.‘ Erlendur.“; höf. hefur þá haft þessi orð beint eftir
Erlendi. I bókinni eru þau tekin upp orðrétt bls. 146 og lögð í munn
organistans, þegar þau Ugla eru að tala saman um hegðun krakkanna í
húsinu, þar sem hún vinnur. Á síðustu bls. A-handritsins má einnig lesa
tileinkunina í fyrsta sinn, þannig orðaða: „Þessi bók er samin í minn-
íngu Erlends í Unuhúsi (f 13. febr. 1947), sem ég mat mest allra manna
og á flest að þakka.“
Heildarlýsing sú á orgelkennaranum í G, er ég hef áður vitnað í, mun
þegar hafa sýnt, að hann hefur á þessu stigi verksins verið hugsaður
aðallega sem mjög einkennilegur maður, er hefur ekki sízt gaman af að
hneyksla menn með því að setja fram skrítnar skoðanir á hlutunum. Að
vísu eru Erlendur, eins og hann birtist í minningargreininni, og organ-
isti Atómstöðvarinnar einkennilegir menn og báðir jafn fjarri því að
hæla „almennri meðalhegðun“ og orgelkennarinn í G. Um Erlend segir
Halldór t. d.: „Góðvild hans og elskusemi var af því tagi að ég þekki
ekkert sem ég geti jafnað þar til; og þó var einginn maður frábitnari
tilfinníngasemi, eða stóð meiri stuggur af öllu sem bar keim af siðferð-
iskenníngu eða réttlífisstefnu.“ Athugasemdir organistans um trúmál,
siðferði og ýmis önnur mál eru í eðli sínu mjög svipaðar bæði í G og í
hinni prentuðu bók. Þó virðast mér kenningar hans — eins og persón-
* Það hefur lítilsháttar verið gert í grein minni Islandska nekrologer. I. NSgra
inledande ord. (Clarté. Socialistisk tidskrift. Nr 7, 1952.)