Tímarit Máls og menningar - 01.12.1953, Page 139

ÞJÓÐIR OG TUNGUMÁL
249
í suðausturhluta Asíu, Kína, Tíbet, Austur-Indlands skaganum, eru
talaðar tungur, sem kallaðar eru tíbet-kínverskar eða indó-kínverskar.
Þær eru sá málaflokkur, sem flest fólk notar sem daglegt mál nú, að
minnsta kosti 500 millj. manna, en annars er ógerlegt að fá öruggar töl-
ur um þetta, og fremur er þessi tala of lág en of há. Kínversku í Kína
sjálfu tala um 300 millj. manna, (ýmsar aðrar þjóðir byggja Kína), en
hún skiptist annars í a. m. k. fjórar aðalmállýzkur, sem eru hver um
sig óskiljanlegar fólki, er mælir á aðra mállýzku. Ollum þessum málum
er það sameiginlegt, að hvert orð er aldrei nema eitt atkvæði, en hins
vegar sjást einhverjar leifar beygingarendinga enn í tungum Tíbetbúa
og Burmabúa. Kínverska t. d. er mál, sem á að baki sér langa þróunar-
sögu, sem hefur jafnan stefnt í þá átt að fækka akvæðum, og raunar
má sjá sömu söguna gerast t. d. í enskri tungu í dag. Hvert orð máls-
ins getur táknað nafnorð, atviksorð eða sögn eftir stöðu sinni í setn-
ingu eða eftir því, hvaða orð standa næst því í setningunni. Sökum þess
að takmarkað er í málinu, hversu mörgum samhljóðum er raðað saman,
telja fróðir menn, að t. d. í einni aðalmállýzku kínverskunnar, manda-
rínamállýzkunni, sé ekki mögulegt að mynda fleiri hljóðasambönd en
420. Þar við bætist, að í kínversku hefur hvert orð sérstaka merkingu,
eftir því með hvaða tón það er borið fram. Orðið shi merkir t. d. „að
týna“, þegar það er borið fram með jöfnum tón; töluna „tíu“, þegar
það er borið fram með hækkandi tón; „sögðu“, þegar það er borið
fram með lækkandi og hækkandi tón, og loks „borg eða markað“, þeg-
ar það er borið fram með snögglækkandi tón.
Eins og kunnugt er, er kínverska rituð með sérstöku táknletri, ekki
bókstöfum, eins og við gerum. Talið er, að menn þurfi að kunna a.m.k.
um 3000 tákn eða myndir til að geta lesið eina blaðagrein, og má geta
nærri, hversu erfitt er að læra það, en nú hefur verið fundin upp að-
ferð, sem léttir lestrarnám til muna. Sá mikli kostur fylgir þessu letri,
að það er skiljanlegt Kínverjum, hvaða mállýzku sem þeir tala, á sama
hátt og t. d. talan 100 er skiljanleg íslendingum, þótt við sjáum hana í
texta á allt öðru og annars óskiljanlegu máli.
í suðausturhluta Asíu búa þjóðir nokkrar og tala tungur, sem kall-
aðar eru Mon-Khmer, Múnda og Annam-mál. Sumir hafa talið þau til
indókínverskra mála sum, en önnur til fornasískra mála.