Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Blaðsíða 42

Tímnrit Máls og menningar
nú orðið sem sjá að j)að er farsælla
að búa í réttlátu þjóðfélagi en í stóru
einbýlishúsi umkringdu af neyð.
Þessi viðleitni til samslarfs, í stað
])ess að ota fram einstaklingum, segir
til sín í leikhúsinu. Áður fyrr lék
allur ljómi um hinn mikla leikara.
Síðan krafðist leikhúsið samstöðu
starfsmanna sinna og til kom „theater-
ensemble“ þar sem leitazt var við að
láta leikhúsið í heild sýna yfirburði.
Og nú er hafinn tími þar sem leik-
húsið gengur undir ennþá stærra
merki: að sinna almenningsheill. Upp
er komið nýtt hugtak: Leikhús sem
menningarmiðstöð (Berliner Ensem-
ble, Théátre National Populaire, Cen-
ter 42).
Samvirknin hefur einnig greittgötu
sérhæfingarinnar, þar sem hver aðili
þjóðfélagsins hefur sitt verkefni sem
hann einbeitir sér að, en verður þá
að treysta á að aðrir annist jjær þarf-
ir hans sem hann sinnir ekki sjálfur.
Þetta er það sem ásamt reynslu kyn-
slóða, samsafnaðri og skynsamlega
nýttri, hefur lyft nútímamanninum
svo hátt yfir forfeðurna, eins og
forngrikki, bæði að líkamlegum og
andlegum árangri, en ekki jiað að at-
gerfi einstaklinga hafi aukizt. Þessar
nýju aðstæður hafa áhrif á stöðu
leikhúsa gagnvart umhverfinu og
skapa ný viðhorf sem fylgja nýjar
kröfur.
Leikhúsið stendur í miðri borginni
og dregur til sín allt sem þar er merki-
legast hugsað og gert, vinnur úr því,
tekur afstöðu til þess og sýnir síðan
borginni mynd hennar í stækkunar-
gleri. Sú mynd getur verið af margs-
konar gerð: skopleg, sorgleg, litrík
og allavega. En hún á að segja sann-
leika. Leikhús blæs rykið af klassísk-
um sannindum og sýnir þau í hæfu
og skiljanlegu formi fyrir nútíma-
manninn. Leikhús ber fram mynd
j)ess stóra heims sem aljiýðumaður-
inn hefur ekki fyrir sjónum daghvern
og minnir á þá drætti i jæirri mynd
sem máli skifta fyrir hann. Og leik-
hús á að vera skemmtilegt. I raun
og veru er aldrei hætta á leiðindum
þar sem menn spenna boga vitsmuna
sinna til hins ýtrasta og tala í alvöru
um alvarleg málefni sem jæir hafa
í alvöru áhuga á. Hinsvegar er leið-
inlegt þegar menn stritast við að
sýna gáfur. Gáfur skulu notaSar til
að birta ákveðinn sannleik. Menn
rugla þessu stundum saman jægar
þeir leitast við að sviðsetja intellek-
túel leikrit eða ræða um intellek-
túella list. Leikhús verður að vera
djarft að taka afstöðu til manna og
málefna. Annað verður hálfverk, eins
og ást vændiskonu sem gerir ekki upp
á milli manna, en selur kærleik sinn
hæstbjóðanda á torgum. Jafn djarft
þarf það að vera að taka nýja af-
stöðu, ef nýjar staðreyndir birtast
sem þyngra vega en þær gömlu. Því
fremur verður að krefjasteindreginn-
ar afstöðu leikhúss til umhverfis síns
136