Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Page 85

Dagbók Bjarna Thorsteinssonar amlmanns
Sehönheyder, Stiptamtmanni7 Krieger, Statsminister Stemann og mörgum
ödrum. lika experadi eg á þessum tíma eitt og annad til Collegierne.8
Stemann taladi mest vid mig um harna dauda á Island(i); vard lilessa, ad
mædur ei giæfu þar brióst og sagdist nú skilia hvorsvegna börninn dæu. Ogsvo
var talad um lausaleik, er hann í hiónabandi ei áleit politice skadnæmann, ef
hióninn vildu framvegis samannbúa. Hann var vidrædisgódur og bad mig
koma idugliga, spurdi líka um bústad minn o. s. frv.
Direkteur Schonheýdir braut fyrst uppa þúfna slettun og annari jardar-
rækt; vid hann var bágt ad tala þarum, því hann liafdi ei meira skinbragd
þar á enn eg á siöstiörnunum. Margt har ogsvo á góma, um Islands höndlun,
peninga ástand þar og annad þesskonar, sem minna er áridandi.
Orsted og Collin fögnudu mér mikiliga og sögdu mér frá mörgu i spaugi
og i alvöru. A Collin vard eg þess var ad spenna nockur væri í Rentukammer-
inu; iika á Örsted, ad vandhæfi þækti á um Provinsialstöndinn;9 vék hann
svo talinu, sem eg mundi ega þar sess ad liafa, hvad eg sagdi af mér yrdi
öldungis afstungid, þar mín ádurgefna erklæring sýndi, ad eg væri þeirri inn-
réttingu öldungis mótfallinn og óttadist fýri, ad hún vekti einberar óspektir,
án þess ad stipta nockra veruliga og vidvarandi nýtsemi Margt fremur var
talad herum, svosem Puhlicitet, Censur og Souverainitet, hvari hann ei mot-
7 Stiptamtniaður var æðsti embætlismaður íslands (oftast danskur) og var jafnframt
amtmaður í Suður-amti, þá var amtmaður í Vestur-amti og hinn þriðji í Norður- og aust-
ur-amti. Landfógeti fór að nokkru með fjármálin. Þá voru sýslumenn og undir þeim
hreppstjórar.
s Stjórnardeildanna, þær voru lögstjórnarráð (Cancelli), fjárstjórnarráð (Rente-
kammer), undir það lágu fjármál, verzlun og atvinnumál Islands, skólasljórnarráð.
„Kommitteraðir nefndust þeir í lægri röð stjórnarráðanna (kollegíanna) sem ... áttu
fyrst að segja álit sitt mn þau málefni sem fram voru borin í stjórnarráðunum; en depút-
eraðir hétu þeir í efri röð, sem úrskurðuðu og gáfu því gildi, sem hinir höfðu farið
fram á.“
,J Oft kölluð stéttaþing eða standaþing, shr. hér síðar. Þau voru ráðgefandi þing, full-
trúarnir valdir eftir stéttum. Friðrik VI. óttaðist upprcisn í ríki sínu á sama hátt og
víða gerðist annars staðar í Evrópu eftir byltinguna í l’rakklandi 1830, og gaf út til-
skipun um stétlaþing. Þá kom Baldvin Einarsson fram mcð hugmynd sína um að endur-
reisa alþingi Islendinga (sem lagt hafði verið niður árið 1800) en íslendingar hefðu
engin afskipti af ráðgefandi þingi í Danmörku, shr. bækling hans Om de danske Pro-
vinsialstænder med specielt Hensyn paa Island, 1832 og Armann á alþingi 1832. Þessari
tillögu var almennt fagnað meðal Islendinga, en Bjarni amtmaður var á annarri skoðun.
Samkvæmt tillögu lians valdi konungur 2 fulltrúa fyrir ísland á þingið í Hróarskeldu.
179