Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Blaðsíða 48

Tímarit Máls og menningar
Hversvegna trúa meiin ekki eins og
á Þingvöllum 1944?
Vegna þess að það fólk sem eitt
sinn skóp sér riki hefur allt í einu
vaknað upp við vondan draum: það
er orðið þurfamenn. Æskan sem
sjálfstæðið var lagt í lófann á og
sagt: Þetta skal vera þitt brauð, hef-
ur opnað augun, horft í lófa sér og
sjá! Það var steinn.
Þetta er sannleikurinn sem við er-
um að berjast við að sjá ekki. Hann
er of beittur og of erfiður fram úr
að ráða. Við skjótum okkur undan
erfiðinu. Við viljum lieldur „hafa
það gott“.
Maður nokkur hefur hreyft þeirri
kenningu að Islandi beri að kveðja
meydómskomplexa sína, viðurkenna
legorðssök með Ameríku og gefa sig
elskhuganum á vald eins og skynsöm
kona. „Við erum smáþjóð á áhrifa-
svæði vesturblakkarinnar og ber að
hegða okkur samkvæmt því“. Það
hefur þótt hlýða að atyrða þessa
kenningu og þeir jafnvel haft hana
að háði sem fyrir löngu eru farnir
að „hegða sér samkvæmt því“. Þetta
eru nefnilega ekki, þegar öll kurl
koma til grafar, dónalegar dylgjur
um fjallkonuna, heldur dónaleg stað-
reynd um okkur sjálf. En meinið
liggur ekki í landfræðilegri legu Is-
lands, heldur í veikleika kviðar vors
gagnvart sætindum, óttanum við að
styggja vertinn og að veizlan muni
taka enda. Þetta telur margur eðlilegt
eftir svo margra aida langan sult.
Svangur maður sem kemst í kláravín
og feiti á auðvelt með að gleyma
öðru og trúa því að einmitt í þessu
felist tilgangur lífsins. Þægindi eru
orðin algildur mælikvarði á alla hluti
og það sem meira er: þægindi líð-
andi stundar eru tilbeðin í blindni
og enginn spyr hvað verða muni á
morgun. „Et þú og drekk sála mín
og ver glöð“, virðast einu orð bibli-
unnar sem menn muna ennþá (fyrir
utan Esekíel 16. kap.). An efa kemur
að því að okkur tekur að leiðast ofát
þetta eða húsbændum veizlan og snú-
ið verður heim til starfa á ný. Þá ótt-
ast ég það eitt að menn kunni að
finna bú sín í vanhirðu og jafnvel
gæðinginn klumsa sem riðið var á
til veizlu, með söðulinn undir kvið.
Það má líka segja að allar umræð-
ur og listatilburðir minni á sam-
kvæmisleiki og kokkteilsnakk, og sé
vísvitandi stefnt framhjá öllum
vanda, eins og gert er í samkvæmum
til að spilla ekki gleði fyrir neinum.
Efnisval og meðferð leggst á eitt í
þessu efni. Sviðsett eru leikrit um
„vandamál áfengisbölsins“, „vanda-
mál kynferðismála“, „vandamál æsk-
unnar“, „vandamál eiturlyfjanautn-
ar“ og öll þau gervivandamál sem
finnast á háaloftum smáborgarans
sem ekki á við nein vandamál að
etja. I sviðsetningum og leikdómum
142