Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Blaðsíða 46

Tímarit Máls og menningar
sem hlýtur að draga að sér athygli
íslenzks leikhúss: aðstaða þjóðarinn-
ar í sjálfstæðismálum. Það er nú orð-
in staðreynd sem engan grunaði fyrir
um það hil sex árum að tiltölulega
stór hluti Islendinga lætur sér í léttu
rúmi liggja hvort hann heyrir undir
hérlenda stjórn eða erlenda. Raddir
heyrast núorðið sem spyrja: íslenzk
menning? Hvað er það nú eiginlega?
Er einhver munur á íslenzkri menn-
ingu og menningu yfirleitt? Við skul-
um ekki vaða í þeirri villu að það
séu eintómir fávitar sem svona
spyrja. Leikhúsið verður að gefa
þessu fólki svar sem þarf að inni-
halda meðal annars þetta: íslenzk
menning er það sem hugsað er og
skapað af íslenzku fólki. Hún er rækt-
að tún, hún er ljóð ort á íslenzkri
tungu, hún er þjóðlag, hún er sónata
íslenzks tónskálds, hún er ný íslenzk
kynslóð, vel klædd, fædd og vand-
lega rækt af íslenzkri móður. Hún er
yrking íslands, og íslendinga. Hún
er sköpunarstarf sem fram fer hér á
landi, þó að segja megi að okkar sé
lítið en það sem glepur sé stórt.
„Menning“ er skapandi maður. „Ó-
menning“ er gleypandi maður, ofal-
inn kálfur á hás sem slafrar í sig það
sem að honum er rétt og verður því
aldrei við menningu kenndur, jafnvel
þótt hann hafi hvítt um hálsinn og
hurstaðar klaufir og Handel sé leik-
inn fyrir hann í fjósinu.
Er þá nokkurs vant?
Finnst mönnum, eftir þessa athug-
un á því hvað leikhús skuli vera,
nokkurra umhóta þörf í íslenzku leik-
húsi?
Er nokkur þörf fyrir nýtt leikhús?
Lítum á menningu okkar. Hvert er
ástandið þar?
Hið fyrsta sem við sjáum er að
margir eru að verki sem vilja henni
vel, en fáir sem vita hver hún er eða
hvers hún þarfnast. Menn eiga sér
ýmsa drauma um fjarlæg lönd, liðna
tíma og háva guði. Um vakandi menn
sem heita huga og hönd á þessum
stað og þessari stund meðal eigin
fólks er aftur á móti fátt, og illa sam-
einað það lið. Alþýðan hefur ekki trú
á menntastéttinni til forystu vegna
sundrungar hennar, sjálfselsku og
snobbs. Fólk er farið að ganga í
kirkju aftur. Sumir grafa sig ofan í
„sálina“ eða „andann“ eða tívíið, en
enginn þorir að opna augun fyrir
þeim verkum sem vinna þarf. Það er
satt, við erum í bölvanlegri aðstöðu
til að viðurkenna sannleikann og má
því segja að sá flótti sem á sér stað
frá raunverulegum vandamálum á vit
ímyndaðra sé mannlegur, þótt eigi sé
hann stórmannlegur. Margir vilja-
slappir menn reyna að hjarga skinn-
inu með því að taka nýja trú. Ber
þar hæst dollaratrú og votta jehóva.
Sumir fá út á þetta bæði góða sam-
vizku og arðgefandi brauð. Það er
ekki í tízku hjá fólki að hafa hug-
140