Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Blaðsíða 82

Tímarit Aláls og menningar
uðust þau 3 sonu: Finn bæjarfógetafulltrúa í Alaborg, Arna landfógeta og Steingrím
skáld og rektor. 1 ævisögu sinni (sjá hér á eftir) segist Bjarni vera af umkomulausri
ætt, og án fjár- og frændafla hafi hann náð að komast í álitlega stöðu einungis með
ástundun og góðri licgðun.
Æfisögu sína ritaði hann á dönsku af því að honum var létlara að orða liugsanir síiiar
á Jiví máli þegar bann ritaði með hrað'a, að' því er liann segir, og var bún þýdd og birt
í Tímariti hins íslenzka bókmenntafélags, 24. árg. 1903, Æfisaga amtmanns Bjarna Thor-
steinssonar skráð af honum sjálfum, bls. 109—-193.
Bjarni var afburða samvizkusamur embættismaður og að dómi samtímamanna mest
metinn allra íslenzkra embættismanna af dönsku stjórnardeildunum. Það kemur þráfald-
Iega fram að tillögur hans mega sín mikils á þeim stað. Honum er tamt að hugsa um
hagsmuni konungs, skoð'anir hans eru fastmótaðar og mjög íhaldssamur er hann. Þórður
Sveinbjörnsson dómstjóri segir að hann hafi verið „vitur og djúpsær, en þó miður þokk-
aður af löndum sínum, er lítið þektu hann, og meintu hann beggja stranda járn, er
lítið væri á að ætla.“ Þórð'ur var „þá líka sömu meiningar, en komst seinna af eigin
reynslu að öð'ru sannara.“ Bjami var trúr þegn hins upplýsta einveldis og Friðriks VI.,
og breyting á stjórnskipuninni virðist honum ekki hugsanleg. Þó kemur fyrir, að' liann
er svo mæddur af meðferð Islandsmála í stjórnardeildunum að' honum er skapi næst að
að hafa sig á brott frá öllu saman, og gerir raunar tilraun til þess. En þar við' situr.
1 huga hans átti Island ekki um annað að' velja en skrifstofuleið einveldisins.
Góður ættjarðarvinur var hann. Þrátt fyrir jiað' sem segir hér af honum og íslenzkutn
stúdentum kunni hann vel að' meta gáfað'a einstaklinga meðal þeirra og gagnsemi þeirra
fyrir föðurlandið. Slíka menn studdi hann á ýmsan hátt.
Eg læt liér flakka smákafla 1k5 á dönsku sé vegna þess að liann er sérlega gott dæini
um viðhorf Bjarna amtmanns sem einnig kemur svo glögglega fram í bæklingi hans Om
Islands Folkemængde (sjá hér á eftir) er samtímamenn hans deildu sem harkalegast á liann
fyrir. Svo var mál með vexti að stjórnin í Sjóðnum til almennra þarfa (Fonden ad usus
publicos) hafði beðið um álit Bjarna hvort þurfa mundi að hækka tillag til íslenzkra
stúdenta í Danmörku frá því sem ákveðið hafði verið árið 1803. Þetta var árið 1816.
A þessu tímabili liafði Napóleonsstyrjöld geisað og peningahrun og óðaverðbólga og
alræmd óstjórn komið' efnaliag ríkisins í kaldakol. Og þá hefur stjórn sjóðsins þetta eftir
lionum: „At forbedre de islandske Studerendes Kaar finder han i Almindelighed ikke
tilraadeligt, fordi Trangen er hos dem en Opmuntring til foröget Flid og Anstrængelse.
Det var efter deres nationale Charakteer-Anlæg at befrygte, at et rundeligere Udkomme ei
alene vildc skade deres Flid og Nöisomhed, men endog lede dem paa Afveie. Da Island
af Naturen er bestemt til at være Nöisomhedens Iljem, er det vigtigt, at dets Sönner
ikke under Opholdet her ere afvante fra Tarvelighed."1 Ilins vegar leggur Bjanii til að
3—4 ungir menn fái að koina til Danmerkur og læra garðyrkju. Nærri má geta að svona
álit féll í góðan jarðveg.
Þórð'ur Sveinbjörnsson segir frá því í ævisögu sinni, að veturinn 1833—34 er liann var
í Kaupmannahöfn, liafi verið „mikill samdráttur í íslandskaupmönnum öllum til að' fá
1 Lovsamling VII, 645—646. Til samanburðar má geta þess að kostnaður af vist pilta
í Bessastaðaskóla hækkaði úr rúmum 60 rd. 1805—06 í 100 rd. 1812—13.
176