Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 22

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 22
Tímarit Máls og menningar II Á móti þeim skilningi sem hér hefur verið settur fram — þ. e. að bylting- aróþreyjan sé aðalinntak og mest áberandi þáttur anarkismans — mætti færa þau rök að helztu sérkenni hans felist eiginlega í öðru, eins og nafn hans raunar segi. Að sérkenni anarkista sé að þeir sækist eftir þjóöfélags- skipan þar sem stjórnleysi — í merkingunni „engin stjórn“ (ekki „óstjórn“, ,,ringulreið“) — tryggi frjálsa þróun sérhvers manns. Og vissulega er þetta það ástand sem anarkistar vilja koma á. En um það eru þeir ekki einir. Ef sérkenni anarkismans væri fólgið í þessu einu, þá yrðu þeir sósíalistar sem aðhyllast ríkisvald sem baráttutæki einnig að kallast anarkistar, og þar yrðu höfundar marxismans í fararbroddi. í Kommúnistaávarpinu eftir Marx og Engels er kveðið svo að orði að „í stað hins gamla borgaralega þjóðfélags með stéttum sínum og stéttaandstæðum“ muni koma „samfélag manna, þar sem frjáls þróun hvers einstaklings er skilyrði fyrir frjálsri þróun heildar- innar“. í öllum ritum marxista, allt frá Eymd heimspekinnar eftir Marx, sem út kom 1847, er lögð áherzla á að í þessu „samfélagi“ — þ. e. í þjóðfélagi kommúnismans — verði ekki lengur neitt ríkisvald og engir menn hærra settir en aðrir. Orð Leníns, leiðtoga Októberbyltingarinnar, eru ótvíræð í þessu efni: „Við stefnum að afnámi ríkisvaldsins. Um það takmark er enginn ágreiningur milli okkar og anarkista.“ Og á öðrum stað: „Lokatakmark okkar er að afnema ríkið, það er að segja allt skipulagt og kerfisbundið vald, alla valdbeitingu gegn mönnum.“ Og ótvíræð eru einnig orð þýzka sósíal- demókratans Max Adlers: „Afnám ríkisins sem valdastofnunar ... er grund- vallarhugmynd í pólitík marxista.“ Ef stjórnleysi er sameiginlegt takmark marxisma og anarkisma, hver er þá munurinn á þessum stefnum? Það væri ófullnægjandi — þó með því svari sé komið að mjög mikilvægu atriði sem á milli ber — að segja aöeins: marxistar telja nauðsynlegt til framgangs sósíalískri byltingu að hún styðjist um skeið við byltingarsinnað ríkisvald; anarkistar vilja aftur á móti afmá hverskonar ríkisvald þegar í stað, á einum degi. Svarið er vissulega ekki rangt; þegar byltingarástand myndast snögglega er þetta m. a. s. úrslitaatriði. Þó nægir þetta svar ekki, því munurinn er í rauninni miklu víðtækari. Svo fjarri fer því að hann felist eingöngu í ólíkri afstöðu til valdsins á byltingar- tímum að segja má að hans kenni í því nær öllum atriðum stéttabaráttunnar. Hann kemur fram í smæstu atriðum er varða félagsleg og pólitísk samtök verkamanna, baráttuaðferðir þeirra við kapítalískar aðstæður, og í við- 100
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.