Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 22

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 22
Tímarit Máls og menningar II Á móti þeim skilningi sem hér hefur verið settur fram — þ. e. að bylting- aróþreyjan sé aðalinntak og mest áberandi þáttur anarkismans — mætti færa þau rök að helztu sérkenni hans felist eiginlega í öðru, eins og nafn hans raunar segi. Að sérkenni anarkista sé að þeir sækist eftir þjóöfélags- skipan þar sem stjórnleysi — í merkingunni „engin stjórn“ (ekki „óstjórn“, ,,ringulreið“) — tryggi frjálsa þróun sérhvers manns. Og vissulega er þetta það ástand sem anarkistar vilja koma á. En um það eru þeir ekki einir. Ef sérkenni anarkismans væri fólgið í þessu einu, þá yrðu þeir sósíalistar sem aðhyllast ríkisvald sem baráttutæki einnig að kallast anarkistar, og þar yrðu höfundar marxismans í fararbroddi. í Kommúnistaávarpinu eftir Marx og Engels er kveðið svo að orði að „í stað hins gamla borgaralega þjóðfélags með stéttum sínum og stéttaandstæðum“ muni koma „samfélag manna, þar sem frjáls þróun hvers einstaklings er skilyrði fyrir frjálsri þróun heildar- innar“. í öllum ritum marxista, allt frá Eymd heimspekinnar eftir Marx, sem út kom 1847, er lögð áherzla á að í þessu „samfélagi“ — þ. e. í þjóðfélagi kommúnismans — verði ekki lengur neitt ríkisvald og engir menn hærra settir en aðrir. Orð Leníns, leiðtoga Októberbyltingarinnar, eru ótvíræð í þessu efni: „Við stefnum að afnámi ríkisvaldsins. Um það takmark er enginn ágreiningur milli okkar og anarkista.“ Og á öðrum stað: „Lokatakmark okkar er að afnema ríkið, það er að segja allt skipulagt og kerfisbundið vald, alla valdbeitingu gegn mönnum.“ Og ótvíræð eru einnig orð þýzka sósíal- demókratans Max Adlers: „Afnám ríkisins sem valdastofnunar ... er grund- vallarhugmynd í pólitík marxista.“ Ef stjórnleysi er sameiginlegt takmark marxisma og anarkisma, hver er þá munurinn á þessum stefnum? Það væri ófullnægjandi — þó með því svari sé komið að mjög mikilvægu atriði sem á milli ber — að segja aöeins: marxistar telja nauðsynlegt til framgangs sósíalískri byltingu að hún styðjist um skeið við byltingarsinnað ríkisvald; anarkistar vilja aftur á móti afmá hverskonar ríkisvald þegar í stað, á einum degi. Svarið er vissulega ekki rangt; þegar byltingarástand myndast snögglega er þetta m. a. s. úrslitaatriði. Þó nægir þetta svar ekki, því munurinn er í rauninni miklu víðtækari. Svo fjarri fer því að hann felist eingöngu í ólíkri afstöðu til valdsins á byltingar- tímum að segja má að hans kenni í því nær öllum atriðum stéttabaráttunnar. Hann kemur fram í smæstu atriðum er varða félagsleg og pólitísk samtök verkamanna, baráttuaðferðir þeirra við kapítalískar aðstæður, og í við- 100
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.