Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Page 32

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Page 32
Tímarit Máls og menningar Fyrsti meiriháttar árekstur þessara tveggja ólíku hugmyndakerfa kemur greinilega fram í íslenzku menningarlífi og bókmenntum eftir fyrra stríð, og upphafs íslenzkra nútímabókmennta er þar að leita. Hvað sé einkennandi fyrir þær breytingar, sem af þessu stöfuðu í íslenzkum bókmenntum og hversu langt nýsköpunin í skáldskap viðkomandi höfunda náði, verðum við að úr- skurða með nánari athugun á þessu ferli. Mig langar til að athuga frá þessu sjónarhorni þrjú prósaverk fyrsta ára- tugarins eftir fyrra stríð, þar sem nýr hugsunarháttur kemur greinilegast fram. Sumir samtíðarmenn fögnuðu þeim sem nýstárlegum verkum, sem opnuðu nýjar leiðir, en aðrir fordæmdu þau sem óíslenzk verk og óviðeig- andi. Þessi verk voru „Hel“ Sigurðar Nordals (1919), „Bréf til Láru“ eftir Þórberg Þórðarson (1924) og ,,Vefarinn mikli frá Kasmír“ eftir Halldór Kiljan Laxness (1927). Höfundar voru, sem kunnugt er, gerólíkir menn. Sigurður Nordal var ein- beittur fræðimaður, sem hlaut menntun sína og komst í snertingu við nú- tímabókmenntir á erlendri grund. Hann dvaldist erlendis á stríðsárunum, og hafði það vafalaust áhrif á hann. Halldór Kiljan var reiður ungur maður, sem var þá ákveðinn í að gerast íslenzkur Vesturevrópumaður. Hann hafði flakkað um hina afsiðuðu Evrópu eftirstríðsáranna og drukkið í sig evrópska menningu, og hafði það tvímælalaust mótað hann mjög. Þórbergur var sá eini af þremenningunum, sem var rammíslenzkur. Ég álít hann afar gott dæmi um það, hverju sá íslendingur gat áorkað, sem hafði sjálfmenntazt lxeima á íslandi, skroppið aðeins einu sinni til Evrópu — þá alveg sokkinn niður í guðspeki — og kynnzt lífinu þar aðeins með bóklestri. Allt sem hann afrekaði, það afrekaði hann af eigin rammleik, íslenzkur sveitamaður, sem veit af eigin reynslu, hvað það er að verða allsleysingi í höfuðborginni. Því er afar fróðlegt að fylgjast með því bæði í „Bréfi til Láru“ og síðari verkiun hans og dagbókum, sem ég hef fengið leyfi til að lesa, hvernig tilfinningar og hugsunarháttur hins nýja íslenzka öreiga og borgarhúa voru að breytast. Það er táknrænt, að það var ekki fátækt sveitamannsins sem ól af sér skynjun örbirgðarinnar, heldur fátækt borgaröreigans, að einverukenndin vaknaði ekki í einangrun sveitalífsins, heldur var sprottin úr einmanaleika sem þjóð- félagslegu fyrirbæri. Einnig umræddar bækur þessara höfunda eru mjög ólíkar á ytra borði. Samt eiga þær margt sameiginlegt. Ég vil einkum benda á þrjú atriði í þeim, þar sem mér virðist afstaða höfundanna til veruleikans ný og af sama toga spunnin. 110
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.