Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 32

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 32
Tímarit Máls og menningar Fyrsti meiriháttar árekstur þessara tveggja ólíku hugmyndakerfa kemur greinilega fram í íslenzku menningarlífi og bókmenntum eftir fyrra stríð, og upphafs íslenzkra nútímabókmennta er þar að leita. Hvað sé einkennandi fyrir þær breytingar, sem af þessu stöfuðu í íslenzkum bókmenntum og hversu langt nýsköpunin í skáldskap viðkomandi höfunda náði, verðum við að úr- skurða með nánari athugun á þessu ferli. Mig langar til að athuga frá þessu sjónarhorni þrjú prósaverk fyrsta ára- tugarins eftir fyrra stríð, þar sem nýr hugsunarháttur kemur greinilegast fram. Sumir samtíðarmenn fögnuðu þeim sem nýstárlegum verkum, sem opnuðu nýjar leiðir, en aðrir fordæmdu þau sem óíslenzk verk og óviðeig- andi. Þessi verk voru „Hel“ Sigurðar Nordals (1919), „Bréf til Láru“ eftir Þórberg Þórðarson (1924) og ,,Vefarinn mikli frá Kasmír“ eftir Halldór Kiljan Laxness (1927). Höfundar voru, sem kunnugt er, gerólíkir menn. Sigurður Nordal var ein- beittur fræðimaður, sem hlaut menntun sína og komst í snertingu við nú- tímabókmenntir á erlendri grund. Hann dvaldist erlendis á stríðsárunum, og hafði það vafalaust áhrif á hann. Halldór Kiljan var reiður ungur maður, sem var þá ákveðinn í að gerast íslenzkur Vesturevrópumaður. Hann hafði flakkað um hina afsiðuðu Evrópu eftirstríðsáranna og drukkið í sig evrópska menningu, og hafði það tvímælalaust mótað hann mjög. Þórbergur var sá eini af þremenningunum, sem var rammíslenzkur. Ég álít hann afar gott dæmi um það, hverju sá íslendingur gat áorkað, sem hafði sjálfmenntazt lxeima á íslandi, skroppið aðeins einu sinni til Evrópu — þá alveg sokkinn niður í guðspeki — og kynnzt lífinu þar aðeins með bóklestri. Allt sem hann afrekaði, það afrekaði hann af eigin rammleik, íslenzkur sveitamaður, sem veit af eigin reynslu, hvað það er að verða allsleysingi í höfuðborginni. Því er afar fróðlegt að fylgjast með því bæði í „Bréfi til Láru“ og síðari verkiun hans og dagbókum, sem ég hef fengið leyfi til að lesa, hvernig tilfinningar og hugsunarháttur hins nýja íslenzka öreiga og borgarhúa voru að breytast. Það er táknrænt, að það var ekki fátækt sveitamannsins sem ól af sér skynjun örbirgðarinnar, heldur fátækt borgaröreigans, að einverukenndin vaknaði ekki í einangrun sveitalífsins, heldur var sprottin úr einmanaleika sem þjóð- félagslegu fyrirbæri. Einnig umræddar bækur þessara höfunda eru mjög ólíkar á ytra borði. Samt eiga þær margt sameiginlegt. Ég vil einkum benda á þrjú atriði í þeim, þar sem mér virðist afstaða höfundanna til veruleikans ný og af sama toga spunnin. 110
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.