Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 36

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 36
Timarit Máls og menningar verða að mönnum. Það treður ykkur eins og mara. En ykkur skortir mennt- un að sjá, hvað það er í raun og veru, er þjakar ykkur mest. Það er auð- valdsskipulagið, sem er að drepa ykkur. Og það drepur ykkur, ef þið rísið ekki gegn því.“ Þetta var algerlega ný afstaða til íslenzka bændaþj óðfélags- ins, þó hún reyndist ekki svo einstæð nokkrum árum síðar. í „Bréfi til Láru“ lýsir Þórbergur stríði á hendur ógagnrýninni dýrkun hugtakanna sveitalíf og þjóð, stríði, sem Laxness hélt áfram í bókum sínum og átti eftir að valda talsverðum umbrotum í íslenzku þjóðlífi eins og fram kom á fjórða áratug aldarinnar. En við megum ekki þeysa framúr rás viðburðanna í hugleiðingum um Lax- ness, því að sú afstaða hans til Islands, sem fram kemur í „Vefaranum mikla“, er enn æði ólík sjónarmiðum höfundar „Sölku Völku“, „Sjálfstæðs fólks“ o.s. frv. ísland í „Vefaranum mikla“ er helzti ásteytingarsteinn í uppbyggingu skáldsögunnar. Eins og áður segir, telur Steinn Elliði sig fyrst og fremst vera íslenzkan Vesturevrópumann. Það sem dregur hann að íslandi — auk stúlk- unnar Diljár — og vekur honum stundum ákafa þrá til ættlandsins, er íslenzk náttúra. Hann fyrirlítur borgaralegt umhverfi fjölskyldu sinnar, enda þekkir hann ekki annað. Fyrst finnst honum ísland vera of þröngt til að snilli- gáfa hans fái notið sín, en síðan flýr hann landið, því að það er gegn vilja hans að gera hann mennskan. Það dálæti sem hann fær á óbreyttu sveitafólki í síðustu heimsókn sinni til íslands, er ástríðufullt og sannfærandi. Kaflanum lýkur með heitstrengingu: „Ég kasta ham hins yfirnáttúrlega skrímslis og hef nýtt líf, mennskur maður, þegn í ríki veruleikans, einfaldur sonur þjóðar minnar ... Ekkert getur verið meira um vert en vera góður íslendingur.“ Það mætti virðast sem Steinn Elliði hefði loksins fundið sjálfan sig, köllun sína í lífinu. En í síðustu bók skáldsögunnar finnum við hann samt í faðmi kaþólsku kirkjunnar, en hvergi annarsstaðar þorir hann að lifa og deyja. Afmennskun hans er meiri en nokkru sinni fyrr. „Maðurinn er blekkíng“, eru hans síðustu orð, „allt er blekking nema guð.“ Það er dálítið athyglisvert, að bæði Nordal og Laxness tjá í næstsíðustu þáttum sagna sinna íslenzkri alþýðu virðingu sína og ást, en í lokaþáttunum senda þeir söguhetjur sínar burt frá henni: Nordal í ríki Heljar, Laxness í kaþólskt klaustur. Við nánari athugun skáldsögunnar „Vefarinn mikli“ kemur í ljós, að höfuðlistgalli hennar felst í ósamræmi milli kaflanna, sem gerast á íslandi og hinna. Gallinn stafar af ósamræmi hugmyndanna. Svo virðist, sem Steinn Elliði hafi knúið heila sinn að leita til Guðs, meðan hjartað dregur hann að íslandi og mannfólkinu. Það er auðvelt að sýna fram á það, að þetta 114
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.