Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Qupperneq 38

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Qupperneq 38
Tímarit Máls og menningar frá þeim tíma, og af munnlegum athugasemdum hans við þá. En mér er óhætt að segja, að þessar kenningar Nordals, sem má rekja til vissra atriði í sál- fræði Williams James og Pauls Bourget eða kenningar um tvær andstæðar stefnur í sálarlífi hvers manns og um þörfina á að samræma þær á eðlilegan hátt, höfðu geysimikla þýðingu fyrir Nordal sem mann, skáld og fræðimann. „Hel“ er í raun og veru einskonar skáldleg athugun á örlögum hins takmarka- lausa marglyndis. Allir aðrir þættir sögunnar eru sveigðir undir þessa hugs- un, þar á meðal þjóðfélagslegur og heimspekilegur þáttur. Fyrir rannsókn Þórbergs á tilverunni er tvennt einkennandi. Annarsvegar vill hann skoða manninn sem einstakling, og þá fyrst og fremst undirvitund hans og einnig líkamlegar tilfinningar, sem sagt það, sem íslenzkar bók- menntir höfðu að hans áliti vanrækt fram til þessa. Við rannsókn á stöðu mannsins í heiminum byggir hann á þjóðfélagslegum og stéttarlegum skiln- ingi á heiminum, sem hann lítur á sem úrlausnarefni í allri sinni heild. Þess- vegna eru allar hugleiðingar hans um að betra heiminn alþjóðlegs eðlis. Einn hlekkurinn í þessari hugleiðingakeðju, og það fyrsti hlekkurinn, var guð- speki sem alþjóðleg hreyfing fyrir bræðralagi alls mannkyns. Þessi hreyfing brást vonum hans að þessu leyti, og Þórbergur segir meðal annars frá þess- um vonbrigðum sínum. Annar hlekkur í viðleitni Þórbergs til að endurbæta heiminn er þátttaka hans í esperantóhreyfingunni. En helzta hjálpræði til þess að bæta heiminn, sem Þórbergur fjallar um í „Bréfi til Láru“, er jafn- aðarstefnan. Og þegar kenningar hennar veita honum ekki nægan grundvöll til að skilgreina manninn sem einstakling og til að skilgreina andlega þróim hans í jarðlífinu og hinumegin, grípur hann til þróunarkenninga indverskrar heimspeki, eða karma-kenningarinnar. Þannig myndar hann sér sína eigin sér- kennilegu lífsskoðun, sem veitir honum nægilegt öryggi þá stundina. Til gam- ans má geta þess, að einnig hér er samhengi milli Þórbergs og Laxness. Báðir hafa þeir orðið hugfangnir af tveimur hugmyndakerfum: af sósíalisma og austurlenzkri speki. En snúum okkur að „Vefaranum mikla“. Ég þekki ekkert annað verk í íslenzkum bókmenntum, þar sem viðleitnin til að brjóta nútímaheiminn til mergjar er jafn ástríðufull. Þessi viðleitni er þeim mun ástríðufyllri en hjá Þórbergi sem Steinn Elliði finnur ekki lausn í þessum heimi. Það sem ég álít mest spennandi við „Vefarann mikla“, er misræmið milli ídeu skáldsögunnar og innihalds hennar. Orsökin fyrir þessu hugmyndalega ósamræmi sem fer sí- vaxandi í skáldsögunni, er fyrirfram ákveðinn skilningur á hugtakinu andleg fullkomnun — en andleg fullkomnun er takmark Steins Elliða. Strax í upphafi 116
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.