Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 61

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 61
Um íslenzka þjóðhœtti landi, og árangurinn birtist síðan í íslenzkum þjóðsögum og ævintýrum, sem komu út í Leipzig árin 1862—64. Fram að þessu hafði þó aðaláherzlan verið lögð á söfnun þj óðsagna. Kvæði, gátur og þulur voru einskonar aukageta, svo að ekki sé minnzt á það, sem nær stóð þjóðháttum, eins og hjátrú, kreddur, venjur, eða leikir og aðrar skemmtanir. Slíkt efni er ekki nema tvö prósent af þessu mikla safni Jóns Árnasonar. Jón áformaði að vísu að gefa út það af slíku efni, sem hann hafði þá safnað, en sú útgáfa dróst fram á elliár Jóns, svo að annar maður, Ólafur Davíðsson, varð til þess að auka það stórkostlega og gefa út í hinu kunna verki, íslenzkar gátur, skemmtanir, vikivakar og þulur á árunum 1887—1903. Af öðrum söfnurum þjóðháttaefnis kringum aldamótin er helzt að nefna Jón Þorkelsson, Pálma Pálsson, Sæmund Eyjólfsson og Odd Björnsson, svo og Þorvald Thoroddsen, en auk alls annars safnaði Þorvaldur nokkru af því, sem hann kallaði menningarsögulegt efni, og einmitt ýmsum upplýsingum, sem áður hafði lítið verið sinnt, svo sem um húsaskipan og vinnubrögð. En með Oddi Björnssyni starfaði um hríð sr. Jónas Jónasson frá Hrafnagili, og er þá komið að þeim manni, sem öðrum fremur verð- skuldar að heita faðir eða brautryðjandi þjóðháttarannsókna á íslandi. Hér er naumast ástæða til að fjölyrða um ævi og störf Jónasar frá Hrafna- gili, svo alkunn sem þau eru. Þess skal aðeins getið, að Jónas, sem lagði gjörva hönd á margt í hjáverkum sínum, svo sem skáldsagnaritun, þýðingar, orðabókarsamningu, kennslubókarsmíð í reikningi og málfræði, auk staf- rófskvers, hann virðist ekki hafa komizt í tæri við þjóðháttarannsóknir öðru fremur, fyrr en hann er kominn yfir fimmtugt og gefur út bókina Þjóðtrú og þjóðsagnir á vegum Odds Björnssonar á Akureyri árið 1908, aðeins 10 árum fyrir andlát sitt. í þeirri bók eru að vísu eintómar sögur, en í formálanum skiptir Jónas þjóðlegum fræðum í 5 flokka, og eru venjur, þjóðsiðir og þjóð- trú í sérstökum flokki. Um hann er komizt svo að orði: „Þjóðsiðir að fornu og nýju hafa enn ekki verið í neinu verulegu rannsak- aðir á landi hér, og er það skaði mikill og allar líkur til, að margt sé nú horfið og týnt, sem áður var. Siðir þessir standa í mörgu sambandi við þjóð- trúna og annan átrúnað, sem hafður hefur verið á ýmsu, og væri öll þörf á að leggja alúð við að safna leifum þeim, sem eftir eru af þeim menjum. Eru þar margvíslegar kreddur og atriði, sem um er vert að tala, en því miður lítið sem ekkert verið um ritað.“2 Árið eftir, 1909, sendir Jónas svo út spurningalista, sem allsekki tekur þjóðsögur með, og er í honum minnzt á öll aðalatriðin, sem síðar komu 139
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.