Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 105

Samtal Náttúrunnar og íslendings
stöðu, að þú sért hinn duldi óvinur mannkynsins, allra dýranna og allra
verka þinna, því ýmist freistar þú okkar, eða þú hótar okkur, ýmist ræðstu
að okkur, eða þú stingur okkur, ýmist strýkir þú okkur, eða þú rífur okkur
í þig, stöðugt þjakar þú okkur og ofsækir. Af eðli og ávana ertu uppæta
eigin ættar, barna þinna, holds þíns og blóðs. Ég er því sviptur allri von:
ég hef skilið, að þótt mennirnir hætti að ofsækja eða traðka á þeim, sem
flýja þá í leit að griðastað, þá munir þú aldrei láta af ofríki þínu fyrr en
þú hefur lagt þá að velli. Ég sé þegar hina bitru og döpru daga ellinnar
nálgast: hið illa í sinni klárustu mynd, eða öllu heldur samsafn hinna þung-
bærustu þjáninga og þrauta. Þetta gerist ekki fyrir tilviljun, allt er þetta
örlögum bundið af þér fyrir allar lifandi verur. Allt þetta er hverjum okkar
ljóst þegar í bernsku og hann byrjar strax eftir fimmta blómaárið að búa
sig undir stöðuga hrörnun og þjáningu, án þess að hafa unnið til nokkurrar
sakar. Þannig er tæpur þriðjungur æviskeiðs mannanna ætlaður til blómstr-
unar, augnablik ætluð til þroska og fullkomnunar, allt hitt er hrörnun og
það höl, sem henni fylgir.
Náttúran. En hélztu að heimurinn væri gerður fyrir ykkar sök? Nú ættir
þú að vita, að í verkum mínum, reglum mínum og gerðum, þá hefur með
örfáum undantekningum allt annað ráðið en hugsunin um hamingju mann-
anna, eða óhamingju þeirra. Þegar ég særi ykkur á einn eða annan hátt,
þá er það sjaldnast af ásettu ráði. Venjulega er mér það ekki Ijóst, þegar
ég baka ykkur sorg eða gleði; ég hef ekki gert alla þessa hluti, eins og þið
haldið, til þess að særa ykkur eða veita ykkur ánægju. Og að lokum, ef ég
ætti eftir að eyða allri tegund ykkar af jörðinni, þá væri það óviljaverk.
/slendingur. Segjum sem svo, að einhver byði mér af frjálsum vilja í hús
sitt og legði mikla áherzlu á boðið. Ég mundi hins vegar þiggja það fyrir
kurteisissakir. í húsinu væri mér boðið í sprunginn og hrörlegan klefa, sem
væri að falli kominn, þar sem ég lifði í stöðugri hættu á að verða kraminn
undir rústum, þar sem rakinn, óþefurinn, gusturinn og regnið léki um allar
gáttir. Hugsum okkur að þessi gestgjafi gerði ekki hina minnstu tilraun til
að stytta mér stundir, eða veita mér nokkur þægindi, þvert á móti mundi
hann varla sjá mér fyrir nauðþurftum, og að auki mundi hann láta börn
sín og annað skyldulið ráðast að mér, hæða mig, ógna mér og traðka
á mér. Þegar ég kvartaði undan illri meðferð, mundi hann segja: „Held-
urðu kannski að ég hafi byggt þetta hús fyrir þig? Á ég að sjá fyrir börnum
og fjölskyldu til þess að þau geti þjónað þér? Ég hef um annað að hugsa
en að sjá þér fyrir þægindum eða stytta þér stundir.“ Þessu mundi ég svara:
183